HP and Giuseppe Bergman

Ένας φανταστικός ήρωας συναντάει έναν αληθινό στην πρώτη από μία σειρά πολλών μαγευτικών περιπετειών

Το HP and Giuseppe Bergman είναι ένα εξαιρετικό graphic novel που κατέχει ιδιαίτερη σημασία στην τεράστια βιβλιογραφία του μεγάλου ιταλού μαέστρου Milo Manara, μιας και συνέστησε στο κοινό το χαρακτήρα Giuseppe Bergman, ο οποίος έμελλε να γίνει - εκτός από το alter ego του - ο πλέον αναγνωρίσιμος ήρωας που δημιούργησε ποτέ, πρωταγωνιστώντας σε τέσσερις ακόμη περιπέτειες.

Δημοσιευμένο για πρώτη φορά το 1978 σε συνέχειες στο γαλλικό περιοδικό À Suivre, πρίν κυκλοφορήσει συλλεγμένο το 1980 από την εταιρεία Catalan ως The Great Adventure, το υπέροχο αυτό έργο είναι επίσης το πρώτο που συνέγραψε μόνος του ο ιταλός καλλιτέχνης. Στην πρώτη του λοιπόν συγγραφική απόπειρα, ο Manara θέλησε να αποτίσει φόρο τιμής στο φίλο και δάσκαλό του, τον εξαιρετικό ιταλό κομίστα αλλά και πολύ ενδιαφέροντα άνθρωπο Hugo Pratt (δημιουργό του ονειροπόλου ναυτικού Corto Maltese).

Η ιστορία μας ξεκινάει σε ένα μικρό διαμέρισμα κάπου στη Βενετία με τον Giuseppe Bergman, έναν επαναστατικό και δυσαρεστημένο από τη ζωή του 20άρη να παραπονιέται στην κοπέλα του οτι τα έχει βαρεθεί όλα. "I've had it", φωνάζει αγανακτισμένος, και αποφασίζει να αναζητήσει μία περιπέτεια που θα δώσει λίγο νόημα στην ύπαρξή του. Έτσι, ανταποκρίνεται στο κάλεσμα μιας μυστηριώδους εταιρείας που διοργανώνει ένα πολύ ιδιότυπο reality show (πολύ μπροστά από την εποχή του ο Manara, θυμηθείτε οτι το σενάριο γράφτηκε το 1978). Δεν υπάρχει συγκεκριμένο θέμα, απλώς η εταιρεία ψάχνει κάποιον που θα εξορμήσει σε μία ακαθόριστη περιπέτεια, με ένα κινηματογραφικό συνεργείο να τον ακολουθεί. Η μόνη οδηγία των διοργανωτών είναι οτι ο πρωταγωνιστής πρέπει να απευθυνθεί στον HP, τον "adventure master" όπως τον αποκαλούν, ο οποίος θα τον κατευθύνει και θα οργανώσει τη μεγάλη του περιπέτεια.

Ο Bergman δέχεται τη "δουλειά" και εντοπίζει τον μυστηριώδη καθοδηγητή του, ο οποίος φυσικά δεν είναι άλλος από το μεγάλο Hugo Pratt, τον ιταλό δημιουργό που με τις υπέροχες, εξωτικές ιστορίες του θεμελίωσε το είδος της ονειρικής, γεμάτης συγκίνησης περιπέτειας στα comics. Οι δυο τους λοιπόν, μαζί με το αόρατο σε εμάς συνεργείο ξεκινούν για τη ζούγκλα του Αμαζονίου, αλλά σύντομα ο HP θα εξαφανιστεί, με τον ήρωά μας να αδυνατεί να ελέγξει τις θεότρελες καταστάσεις στις οποίες εμπλέκεται συνεχώς άθελά του. Θα γνωρίσει έμπορους σκλάβων, πρεζάκια και άλλους σαλταρισμένους τύπους, θα αιχμαλωτιστεί από ινδιάνους και έπειτα από ένοπλους αντάρτες, θα κολλήσει τον πυρετό της ζούγκλας, θα μπλέξει με χίπιδες και κακομαθημένες γκόμενες, και θα δοκιμάσει παραισθησιογόνες ουσίες που θα του... πάρουν το κεφάλι ! Ο HP θα εμφανίζεται στο δρόμο του και θα εξαφανίζεται το ίδιο ξαφνικά, σκηνοθετώντας τις εξελίξεις χωρίς ποτέ ο ήρωάς μας να το αντιλαμβάνεται, με τη θεότρελη αυτή περιπέτεια να καταλήγει τελικά εκεί από όπου ξεκίνησε - στη Βενετία.

Εκεί, ο ταλαίπωρος πρωταγωνιστής μας θα βρεί ένα βιβλίο που είναι στην ουσία ένα ημερολόγιο της παιδικής ηλικίας του HP στη μαγική ιταλική πόλη, με αναφορές για κρυμμένες αυλές και γνώστες των μυστικιστικών τεχνών που φέρνουν στο μυαλό τον Corto Maltese και το υπέροχο Βενετσιάνικο Παραμύθι του. Μόνο τότε ο Bergman θα καταλάβει το νόημα των σκαιών λέξεων που του έλεγε ο HP από την αρχή της ιστορίας - η περιπέτεια βρίσκεται παντού, αρκεί να ξέρεις πώς να την αναζητήσεις. Δε χρειάζεται να πας στην άκρη της γης, μπορείς να τη βρείς ακόμη και στο γραφείο της κρατικής υπηρεσίας όπου τελειώνει αυτό το υπέροχο graphic novel. Ή μήπως δεν τελειώνει ?

Αυτή είναι όπως είπαμε και παραπάνω η πρώτη από τις 5 ιστορίες του Manara με ήρωα τον Giuseppe Bergman, ορίζοντας το ονειρικό και άκρως σουρρεαλιστικό πλαίσιο στο οποίο κινούνται και οι υπόλοιπες, επίσης υπέροχες τέσσερις. Χρησιμοποιώντας πανέξυπνα και εκτενώς το λεγόμενο 4th wall break (Σπάσιμο του 4ου τοίχου) *, ο καλλιτέχνης βάζει τον ήρωά του να γνωρίζει από την αρχή οτι βρίσκεται μέσα σε ένα έργο, απευθυνόμενος συνεχώς στο θεατή και τοποθετώντας τον (μας) στο κέντρο της δράσης. Αποδομώντας και σατιρίζοντας γενικά το είδος της περιπέτειας στο χώρο των comics, ο ιταλός μαέστρος εμπλουτίζει επίσης το έργο του με πολιτικές και κοινωνικές αναφορές της δεκαετίας του 70, άφθονο χιούμορ και γενναίες δόσεις παραλογισμού (absurdist). Αν και θεωρώ άδικο το να χαρακτηρίζουμε τον Manara ως καθαρά ερωτικό καλλιτέχνη, το ερωτικό στοιχείο είναι ασφαλώς παρόν σε όλα τα έργα του, στη συγκεκριμένη περίπτωση προσθέτοντας ένα ακόμη στοιχείο στο όμορφο μίγμα των ετερόκλητων συστατικών που συνθέτουν το βιβλίο.

Στην πρώτη του λοιπόν συγγραφική δουλειά, και φυσικά πάντα με την εξαιρετική εικονογράφηση που μας έχει συνηθίσει σε όλη τη μεγάλη καριέρα του, ο Manara εξερευνά άγνωστα για τον ίδιο καλλιτεχνικά τοπία, με τη φαντασία, την τέχνη, την απογοήτευση, την παραίσθηση και τις κρυφές πτυχές της ανθρώπινης φύσης να κυριαρχούν ως θέματα στην ιστορία του. Η αφήγησή του είναι ελευθεριακή, αναρχική και υπέροχα μη γραμμική, καθιστώντας το ταξίδι στο οποίο μας προσκαλεί μία πολύ προσωπική, σχεδόν μυσταγωγική εμπειρία.

* Σπάσιμο του 4ου τοίχου ονομάζεται η πρακτική όπου οι χαρακτήρες ενός έργου, συνήθως στον κινηματογράφο, το θέατρο ή την τηλεόραση, έχουν επίγνωση οτι βρίσκονται μέσα σε ένα έργο, μία παράσταση, και οτι υπάρχει κοινό που τους παρακολουθεί. Οι 3 τοίχοι είναι οι φυσικές διαστάσεις της θεατρικής σκηνής ή των σκηνικών σε μία ταινία, και ο 4ος είναι αυτός που μεσολαβεί ανάμεσα στους ηθοποιούς και τους θεατές. Σπάσιμο του 4ου τοίχου είναι π.χ όταν ένας ηθοποιός σε μία ταινία μιλάει απ'ευθείας στο κοινό (Funny Games του Michael Haneke, Annie Hall του Woody Allen, Amélie και πολλάαααα άλλα), ή όταν ένας χαρακτήρας αναφέρεται στο σενάριο ή τη σκηνοθεσία, ή όταν π.χ στο αριστούργημα Persona του Ingmar Bergman, η κάμερα γυρίζει και δείχνει τον ίδιο το σκηνοθέτη και το συνεργείο του.

Φυσικά, στον πυρήνα του το HP and Giuseppe Bergman είναι ένας ειλικρινής και γεμάτος αγάπη φόρος τιμής του μαθητή προς το δάσκαλό του, το μεγάλο Hugo Pratt, ο πρόωρος θάνατος του οποίου (1995) αποτέλεσε ένα ισχυρό σοκ για τον καλλιτέχνη, το οποίο κοντινοί του άνθρωποι υποστηρίζουν οτι δεν ξεπέρασε ποτέ. Είχε προηγηθεί μόλις δύο χρόνια νωρίτερα (1993) ο χαμός ενός έταιρου μεγάλου της ιταλικής τέχνης, του σκηνοθέτη / μάγου Federico Fellini, ο οποίος αποτελούσε για τον Manara ένα φίλο αλλά και μία σημαντική πηγή έμπνευσης για τα έργα του (δείτε π.χ τα υπέροχα Viaggio a Tulum και The travel of G.Mastorna).

Εκτός όμως από τον Hugo Pratt, το πανέμορφο αυτό graphic novel αποτίει φόρο τιμής γενικά στις έννοιες της καλλιτεχνικής ελευθερίας και της ανάγκης ενός δημιουργού να ανακαλύψει το προσωπικό του στυλ, πάντα όμως τιμώντας τις επιρροές του και την ιστορία της τέχνης που υπηρετεί.

Το πολύ όμορφο αυτό graphic novel έχει μεταφραστεί και στα ελληνικά το 1986 από τις εκδόσεις της Βαβέλ, με τίτλο H.P. ΚΑΙ ΤΖΙΟΥΖΕΠΕ ΜΠΕΡΓΚΜΑΝ.