Παρασκευή 13 Μαΐου 2016

V for Vendetta

Το αναρχικό αριστούργημα του Alan Moore

Το V for Vendetta το ξέρουν και οι πέτρες. Κι όχι μόνο οι πέτρες, αλλά και τα ξύλα τα απελέκητα, οι κουτσές Μαρίες και οι κουτσοί, στραβοί του Αγίου Παντελεήμονα. Φυσικά, αυτό που ξέρουν είναι την κινηματογραφική μεταφορά του υπέροχου graphic novel των Alan Moore - David Lloyd, και πολύ περισσότερο τη μάσκα του πρωταγωνιστή, η οποία έχει μετατραπεί από μόνη της σε σύμβολο της pop κουλτούρας αλλά και της "επανάστασης". Όμως σε αυτή την ανάρτηση (και γενικά σε αυτό το blog) ασχολούμαστε μόνο με comics, οπότε θα μιλήσουμε για το πρωτότυπο έργο-ορόσημο της 9ης τέχνης.

Το αριστουργηματικό έργο των Moore - Lloyd λοιπόν είναι μία δυστοπική καταγραφή ενός ζοφερού μέλλοντος, μία αναπαράσταση της σύγκρουσης ενός απολυταρχικού καθεστώτος με έναν αναρχικό, μασκοφορεμένο αντιστασιακό. Δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά σε συνέχειες και ασπρόμαυρη μορφή στη βρετανική ανθολογία comics Warrior, από το 1982 έως το 1985, όταν και οι εκδότες σταμάτησαν την κυκλοφορία του περιοδικού. Το 1988 η DC Comics επανακυκλοφόρησε τα ήδη υπάρχοντα τεύχη έγχρωμα, και συνέχισε την έκδοση μέχρι την ολοκλήρωση της ιστορίας.

Πρόλογος

To V for Vendetta είναι ένα από τα αριστουργήματα του Alan Moore, και αυτό από μόνο του λέει πολλά. Συγκαταλέγεται στις 2-3 καλύτερες δουλειές του, ακολουθώντας κατά πόδας το θεωρούμενο από όλους ανεξαιρέτως ως κορυφαίο έργο του - το εκπληκτικό FROM HELL. Αποτέλεσε την πρώτη σημαντική δουλειά του superstar συγγραφέα που περιείχε τα πολλά επίπεδα αφήγησης και διασταυρούμενων sub-plots (μικρές ιστορίες μέσα στην κεντρική υπόθεση) που θα διαμόρφωναν το προσωπικό του στίγμα στις μετέπειτα μεγάλες επιτυχίες του (From Hell, Watchmen, ...). Περνώντας πολλά στάδια μέχρι να συμφωνήσουν οι συντελεστές στην τελική μορφή του, και με επιρροές από βρετανικά υπερηρωικά comics, δυστοπική λογοτεχνία (π.χ το 1984 του George Orwell), αναρχική φιλοσοφία, Shakespeare αλλά και... την κυβέρνηση της Margaret Thatcher, το V for Vendetta βρίθει κοινωνικο-πολιτικών νοημάτων και συμβολισμών, παραμένοντας τραγικά επίκαιρο μέχρι και τις μέρες μας.






Η υπόθεση
(περιέχει spoilers)

To V for Vendetta διαδραματίζεται στην Αγγλία του κοντινού μέλλοντος (δεκαετία του '90), έπειτα από έναν τρομακτικό πόλεμο και μία, παρ'ολίγον ολοκληρωτική, πυρηνική καταστροφή. Η χώρα κυβερνιέται απολυταρχικά από το νόμιμα εκλεγμένο κόμμα Norsefire, το οποίο ελέγχει κάθε πτυχή της ζωής των πολιτών μέσω των 6 βασικών κρατικών υπηρεσιών (The Eye, The Ear, The Nose, The Mouth, The Finger, The Head). Με πρόσχημα την προστασία και ασφάλεια των πολιτών, το Norsefire ασκεί απόλυτη εξουσία, με την προπαγάνδα, τη λογοκρισία, τη απαγόρευση κυκλοφορίας, την αστυνομοκρατία, τις φυλετικές διακρίσεις, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων να αποτελούν καθημερινά φαινόμενα.

Σε όλο αυτό το δυστοπικό σκηνικό, ένας μυστηριώδης μασκοφόρος εκδικητής κάνει την εμφάνισή του στο Λονδίνο στις 5 Νοεμβρίου του 1997, ημέρα κατά την οποία στην Αγγλία γιορτάζεται η σύλληψη του Guy Fawkes, ενός αμφιλεγόμενου προδότη / επαναστάτη της βρετανικής ιστορίας. Ο εκδικητής, που ονομάζεται απλά V και φοράει μία μάσκα του Guy Fawkes και ενδυμασία της εποχής που έζησε (17ος αιώνας), σώζει τη 16χρονη Evey Hammond από τα χέρια μιας ομάδας της κρατικής μυστικής αστυνομίας, The Finger. Ο V παίρνει την Evey υπό την προστασία του και την οδηγεί στη μυστική του κρύπτη, The Shadow Gallery, όπου θα ξεκινήσει μία μακρά περίοδο πολιτικών και φιλοσοφικών συζητήσεων με σκοπό την "επιμόρφωσή" της. Ταυτόχρονα, θα διαπράττει διάφορες "τρομοκρατικές" επιθέσεις εναντίον του καθεστώτος, όπως την ανατίναξη του Κοινοβουλίου, με σκοπό την εξόντωση των κεφαλών των 6 κρατικών υπηρεσιών αλλά και την αφύπνιση των φοβισμένων πολιτών.

Μετά τις πρώτες επιθέσεις του V, ο Eric Finch, επικεφαλής της "κανονικής" αστυνομίας The Nose, ξεκινάει να ψάχνει την ταυτότητα του μυστηριώδη τρομοκράτη. Θα ανακαλύψει οτι ο V ήταν κλεισμένος σε ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης κοντά στο Larkhill όπου διενεργούνταν απάνθρωπα πειράματα πάνω στους τροφίμους, όμως κατάφερε να διαφύγει. Αυτές οι αποκαλύψεις θα ανησυχήσουν ιδιαίτερα τον Adam Susan, ανώτατο στέλεχος του Norsefire και επικεφαλής την κεντρικής υπηρεσίας The Head, ο οποίος μέσω του πολύπλοκου υπολογιστικού συστήματος Fate ελέγχει όλες τις δραστηριότητες του κόμματος. O V θα συνεχίσει τις εκκαθαρίσεις αλλά και την προσπάθεια να ξυπνήσει τους αποχαυνωμένους πολίτες, με μία τολμηρή κατάληψη του The Mouth, κέντρου προπαγάνδας του καθεστώτος, από όπου θα απευθύνει το ιδεολογικό του μανιφέστο στις τηλεοράσεις όλης της Αγγλίας.

Ο κόσμος θα αρχίσει να αφυπνίζεται, θα ξεσπάσουν λαϊκές κινητοποιήσεις, ο κλοιός του Finch γύρω από τον V θα αρχίσει να στενεύει, τα ανώτερα μέλη του Norsefire θα δολοπλοκούν συνεχώς ο ένας εναντίον του άλλου, και η Evey θα προσπαθήσει να ξαναφτιάξει την κατεστραμμένη ζωή της. Τα γεγονότα θα κλιμακωθούν σε ένα αποκαλυπτικό φινάλε, με καταλύτη όλου του σχεδίου του V να αποδεικνύεται οτι είναι... η ίδια η Evey. Η τελική επιλογή θα είναι δική της, αλλά και ολόκληρου του αγγλικού λαού. Θα επιλέξουν μία αβέβαιη αλλά ελεύθερη ζωή, ή τη σιγουριά των αλυσίδων τους ?






Ανάλυση

Για να κατανοήσουμε καλύτερα την ιστορία και τα πολλά, όπως συνηθίζει ο μεγάλος Alan Moore, επίπεδα που αυτή περιέχει, πρέπει πρώτα να λάβουμε υπ'όψιν το κοινωνικό και πολιτικό υπόβαθρο από το οποίο προήλθε. Στις αρχές της δεκαετίας του 1980, η Αγγλία κυβερνιόταν με σιδηρά πυγμή από το συντηρητικό κόμμα της Margaret Thatcher, η οποία ασφαλώς και δεν πήρε τυχαία το προσωνύμιο "Σιδηρά κυρία". Φλερτάροντας με τον ολοκληρωτισμό, η Thatcher είχε πετσοκόψει εργασιακά δικαιώματα, κοινωνικές παροχές και ατομικές ελευθερίες, αντιμετωπίζοντας κάθε αντίσταση από τους πολίτες με χαρακτηριστική σκληρότητα. Τα σχέδιά της να εξαλείψει την ομοφυλοφιλία, αλλά και να φτιάξει στρατόπεδα συγκέντρωσης για τους φορείς του AIDS είχαν εξωθήσει τον Moore να δηλώσει οτι σκέφτεται σοβαρά να εγκαταλείψει τη χώρα. Δε χρειάζεται ιδιαίτερη σκέψη για να καταλάβουμε οτι το φασιστικό καθεστώς Norsefire της ιστορίας μας είναι μία, ασφαλώς υπερβολικά δοσμένη, εικόνα της κυβέρνησης της Μαργαριτούλας.

Όπως έκανε πρίν από αυτόν ο George Orwell στο 1984 και ο Aldous Huxley στο Brave New World, ο Alan Moore μας προειδοποιεί για το τί συμβαίνει (ξανά και ξανά) όταν ένα υπερβολικά συντηρητικό κόμμα παίρνει την εξουσία, και όταν ο απλός κόσμος υποκύπτει στο φόβο και τις ανασφάλειές του, επιτρέποντας σε αυτόν που τον κυβερνάει να αποκτήσει απόλυτη εξουσία πάνω του. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε οτι και το Norsefire, και η Thatcher αλλά και... ο Hitler απέκτησαν νόμιμα την εξουσία, με τον Moore να πετάει το μπαλάκι (την ευθύνη δηλαδή) στους ψηφοφόρους. Ο οξυδερκής συγγραφέας θεωρεί υπαίτιο τον απλό πολίτη, από τη φοβισμένη, άνευρη και υπνωτισμένη συμπεριφορά του οποίου ξεπηδάει κάθε φασιστικό καθεστώς. Και φυσικά, έχει απόλυτο δίκιο. Μάλιστα, ο ίδιος έχει παραδεχθεί οτι είναι αφελής η υπόθεσή του (στην ιστορία) οτι θα χρειαζόταν κάτι τόσο μελοδραματικό όσο μία παρ'ολίγον πυρηνική καταστροφή για να κατρακυλήσει η Αγγλία προς το φασισμό.

Βεβαίως, όσο ξεκάθαρα και αν είναι τα αισθήματα του Moore προς το φασισμό (και καλά κάνει), δεν υποκύπτει στον πειρασμό να νουθετήσει, να πεί στους αναγνώστες ποιό είναι το σωστό και ποιό το λάθος. Τα κίνητρα του V δε γίνονται ποτέ απολύτως σαφή, και η ταύτισή του με την αναρχία δεν είναι απόλυτη. Η στάση του επαναστάτη εκδικητή δείχνει μεν την απόρριψη κάθε μορφής εξουσίας που πρεσβεύει η αναρχία, όμως οι πράξεις του ενέχουν και μία δόση ακριβώς αυτού που πολεμάει. Είναι οι πράξεις του σωστές και δικαιολογημένες ? Τί τον καθιστά άξιο να κρίνει και να αποδίδει τη δικαιοσύνη (του) τόσο απόλυτα ? Είναι εν τέλει λογικός, ή ψυχοπαθής ? Αυτά είναι μόνο μερικά από τα βασικά ερωτήματα που ο συγγραφέας αφήνει έξυπνα χωρίς απάντηση, δίνοντάς μας όπως συνηθίζει άφθονη τροφή για σκέψη. Όχι όμως μασημένη. Πρέπει να τη μασήσουμε μόνοι μας.





Ο Guy Fawkes

Ο Guy Fawkes είναι η άκρως αμφιλεγόμενη κεντρική φιγούρα ενός πασίγνωστου περιστατικού της αγγλικής ιστορίας που έμεινε διαβόητο ως η Συνωμοσία της πυρίτιδας (The Gunpowder Plot). Στις 5 Νοεμβρίου του 1605 (Remember, remember the 5th of November) μία ομάδα καθολικών με αρχηγό τον Robert Catesby σχεδίαζε να ανατρέψει τον προτεστάντη βασιλιά James και να εγκαθιδρύσει μία καθολική κυβέρνηση. Το σχέδιο ήταν να ανατινάξουν ολόκληρη τη βουλή των λόρδων κατά την πρώτη συνεδρίαση της χρονιάς, έχοντας τοποθετήσει πολλά βαρέλια με πυρίτιδα σε ένα κελάρι κάτω από το κοινοβούλιο. Ο Fawkes, που είχε τη μεγαλύτερη στρατιωτική πείρα ανάμεσα στους συνωμότες, τέθηκε επικεφαλής της επιχείρησης. Ένα ανώνυμο γράμμα όμως προς ένα μέλος της βουλής αποκάλυψε όλη τη συνωμοσία. Ο Fawkes ανακαλύφθηκε να φυλάει την πυρίτιδα το πρωί της ημέρας της επιχείρησης, συνελήφθη, βασανίστηκε και τελικά ομολόγησε τους συνεργούς του. Όλοι οι εμπλεκόμενοι κρεμάστηκαν και έπειτα διαμελίστηκαν προς παραδειγματισμό.

Μέχρι και σήμερα, κάθε χρόνο η 5η Νοεμβρίου γιορτάζεται στην Αγγλία ως η νύχτα του Guy Fawkes με πυροτεχνήματα και κάψιμο ομοιωμάτων του καθολικού συνωμότη, το όνομα του οποίου είναι συνώνυμο της προδοσίας στα βρεττανικά νησιά. Τα τελευταία χρόνια όμως, με την πιο ελεύθερη έκφραση αντίθετων φωνών προς τα ανάκτορα και το κοινοβούλιο, η εικόνα του έχει αλλάξει στο μυαλό πολλών ανθρώπων, από εκείνη του ραδιούργου προδότη σε αυτή του ρομαντικού επαναστάτη και ιδεαλιστή που θυσιάστηκε για τα πιστεύω του. Ενδεικτική είναι η γνωστή στην Αγγλία φράση οτι "Ο Guy Fawkes είναι ο τελευταίος άνθρωπος που μπήκε στο κοινοβούλιο με έντιμες προθέσεις". Η αλήθεια, όπως συνήθως, βρίσκεται κάπου ανάμεσα, πάντως ο τρόπος που χρησιμοποιήθηκε η φιγούρα του στα χέρια των Moore-Lloyd προάγει αναμφισβήτητα τη δεύτερη άποψη.




...
Η μάσκα

Η ιδέα να φιγουράρει ο επαναστάτης ήρωας της ιστορίας ως Guy Fawkes ανήκει στον David Lloyd, μία πρόταση την οποία λάτρεψε ο Moore από την πρώτη στιγμή. Η μάσκα του Guy Fawkes που φοράει ο V όμως, δεν αποτελεί σχεδιαστικό εύρημα του Lloyd όπως ίσως νομίζατε, μιας και χρησιμοποιείται εδώ και εκατοντάδες χρόνια στην Αγγλία κατά τους εορτασμούς της Guy Fawkes night. Η εκδοχή της μάσκας του Lloyd όμως, η οποία έγινε γνωστή στο ευρύ κοινό ιδιαίτερα μέσω της ταινίας του 2005, έχει έκτοτε αποκτήσει μία δική της ζωή και σημασία, ξεπερνώντας κατά πολύ τα όρια της 9ης αλλά και της 7ης τέχνης. Έχει χρησιμοποιηθεί σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης ως σύμβολο αντίστασης των απλών πολιτών εναντίον των δεινών της παγκοσμιοποίησης και της οικονομικής κρίσης, πρωταγωνιστώντας σε πολυάριθμες λαϊκές κινητοποιήσεις. Και ιδιαίτερα μετά την υιοθέτησή της από την ομάδα των hackers-ακτιβιστών Anonymous, η πασίγνωστη πλέον μάσκα έχει εξασφαλίσει τη θέση της στο πάνθεον των διαχρονικών "επαναστατικών" συμβόλων.

Μία ενδιαφέρουσα πληροφορία βεβαίως είναι οτι η μάσκα αποτελεί ένα από τα best seller αντικείμενα του amazon, πουλώντας εκατοντάδες χιλιάδες κομμάτια κάθε χρόνο. Και ακόμη πιο ενδιαφέρον είναι το οτι τα δικαιώματα (copyright) του νεοφώτιστου συμβόλου της pop κουλτούρας τα έχει η εταιρεία Time Warner, η παραγωγός εταιρεία της κινηματογραφικής ταινίας του 2005 δηλαδή. Και πριν αρχίσω τις αμπελο-φιλοσοφίες γύρω από το οτι πλέον, ακόμη και η επανάσταση έχει γίνει εμπόριο, μπορείτε να διαβάσετε αν θέλετε ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο που εκφράζει μία τελείως διαφορετική άποψη για τη δημοφιλή, εκλαϊκευμένη εικόνα του Guy Fawkes και τη "συμβολο-ποίηση" του ίδιου και της μάσκας του. Ο τίτλος τα λέει όλα - Αινίγματα για μελλοντικούς ιστορικούς: Θυμήσου να ξεχάσεις ότι δεν θυμάσαι τίποτα





Η ταινία

Όπως προείπαμε, το αριστούργημα των Moore-Lloyd έχει μεταφερθεί και στη μεγάλη οθόνη σε σκηνοθεσία του James McTeigue (V for Venetta, 2005), ευτυχώς με αρκετά αξιόλογα αποτελέσματα αν και, όπως συνήθως, με αρκετές διαφορές από το πρωτότυπο έργο. Εκτός από την αναμενόμενη απλοποίηση αρκετών χαρακτήρων και καταστάσεων λόγω της κατανοητής έλλειψης χρόνου, αλλά και της... μοντερνοποίησης της κοινωνικο-πολιτικής ατμόσφαιρας ώστε να ταιριάζει στο αντίστοιχο πλαίσιο του 2005, το σενάριο των αδελφών Wachowski (Matrix) έχει μειώσει δραστικά τις... ακρότητες των πολιτικών αντιλήψεων του Moore που υπάρχουν παντού στο αυθεντικό σενάριο. Ο μεγάλος άγγλος συγγραφέας έχει τοποθετήσει στο επίκεντρο της ιστορίας του τη σύγκρουση του φασισμού με την αναρχία, με την κυριολεκτική σημασία των δύο αυτών πολιτικών ιδεολογιών. Τα αμερικανάκια από την άλλη, στη διασκευή τους έχουν "λειάνει τις αιχμηρές άκρες" (αμερικάνικη φράση), έχουν ωραιοποιήσει αρκετά τον κεντρικό ήρωα και έχουν πετάξει και λίγο love story εκεί που δεν υπήρχε. Πάντως, ευτυχώς, σε καμία περίπτωση το αποτέλεσμα δε μπορεί να θεωρηθεί "αμερικανιά". Αμερικανιούλα, ίσως.

Ασφαλώς, όπως έχει συμβεί με όλες τις μεταφορές έργων του Moore στον κινηματογράφο, ο ίδιος ο συγγραφέας δεν έμεινε ικανοποιημένος από το τελικό αποτέλεσμα, απαιτώντας κάθε φορά να μη γίνονται αλλοιώσεις του ύφους των πρωτότυπων έργων του. Και φυσικά, δεν εισακούστηκε ούτε μία φορά. Χαρακτηριστική ήταν η δήλωσή του για το screenplay (διασκευασμένο σενάριο) οτι "Είναι σκουπίδι", προτού καν δεί μία σκηνή της ταινίας. Λίγο αυστηρός, αλλά έχει κάθε δικαίωμα να απαιτεί την καλύτερη δυνατή μεταχείριση της δουλειάς του.





Το V for Vendetta έχει εκδοθεί και στα ελληνικά από την εταιρεία Anubis το 2012.

Υ.Γ: Πώς γίνεται ρε παιδιά κάθε ανάρτηση για έργο του Alan Moore να καταλήγει τεράστια, και να χρειάζεται κοινωνικο-πολιτική ανάλυση για να καλυφθεί επαρκώς ? Εεεεμ, γι'αυτό θεωρείται (και είναι) ο κορυφαίος συγγραφέας του χάρτινου σύμπαντος.

8 σχόλια:

  1. Ε-ΞΑΙ-ΡΕ-ΤΙ-ΚΗ παρουσίαση, αγαπητέ Πίθηκε. Δεν θα πω τίποτα περισσότερο. Μπράβο.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Ευχαριστώ φίλε κούνελε ! Και μόνο αν έφτασα στα μισά της δικής σου ανάλυσης και κάλυψης του θέματος, ευχαριστημένος είμαι.

      Διαγραφή
  2. Η περιεκτικότητα δεν είναι μια λέξη που θα καταφέρει να μπει σε οτιδήποτε αφορά τον Άλαν Μουρ. Η ανάρτησή σου είναι ανάλογη του μεγαλείου του έργου και των δημιουργών του.

    Μια έξτρα πληροφορία που διάβασα κάπου, κάποτε, κάπως και δε θυμάμαι λεπτομέρειες, είναι ότι ο Άλαν είχε επινοήσει το συγκεκριμένο ήρωα κατά τα πρώτα του βήματα ως συγγραφέας και σχεδιαστής κόμικς, αλλά το κόνσεπτ του απορρίφθηκε από τις βρετανικές εκδοτικές στις οποίες απευθύνθηκε.

    Αγαπάμε Μουρ (θα ήθελα μια συνεργασία του με Μακίν παρεμπιπτόντως), αγαπάμε V for Vendetta, αγαπάμε τα κόμικς χάρη σ'αυτόν. Ότι και να ειπωθεί, είναι λίγο για τον Τζωρτζ Μπεστ της ένατης τέχνης (γι'αυτό και πρέπει να λέγονται πάντα πολλά).

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Γειά σου φίλε ντόκτορ !
      Ο Τζωρτζ Μπεστ ταιριάζει γάντι στον Μπεστ οφ δε Μπεστ συγγραφέα comics οφ ολ τάιμ !

      Στο "ότι ο Άλαν είχε επινοήσει το συγκεκριμένο ήρωα κατά τα πρώτα του βήματα..." που λες έχεις ένα δίκιο (αλλά όχι δύο). Ήταν πολύ γενική τότε η ιδέα, με στοιχεία κυρίως από βρετανούς υπερήρωες. Ούτε ήταν επαναστάτης τότε ο ήρωας, ούτε Guy Fawkes κτλ. Πήρε πολλά χρόνια και προσθήκες για να διαμορφωθεί η τελική του εικόνα.

      Αγαπάμε V for Vendetta, αγαπάμε τα κόμικς ... Αγάπη μόνο ! (για να προσθέσω και μία πινελιά επίκαιρης γελοιότητας)

      Διαγραφή
  3. καλημερα! πολυ ωραιο αρθρο για ενα απο τα αγαπημενα μου κομικς. φοβερος χαρακτηρας και ειναι κριμα αυτο που εχει γινει με τη μασκα του

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Καλημέρες Άλις !
      Νομίζω ολονών είναι από τα αγαπημένα μας comics. Ειδικά ο V είναι πολύ πετυχημένος (=καλογραμμένος) χαρακτήρας, καταφέρνοντας να αγγίξει την επαναστατική πλευρά που έχουμε, ή που θα θέλαμε να έχουμε, όλοι μέσα μας.

      Διαγραφή
  4. Πολύ πολύ καλό το άρθρο σου αγαπητέ, για ένα από τα ιερά ευαγγέλια των comics ! Η ταινία προσωπικά δεν με ενθουσίασε, όμως το graphic novel είναι απλά κλασσικό !

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Ένα από τα ιερά ευαγγέλια !!! Ακριβώς όπως τα λες επίσης αγαπητέ Jim. Η ταινία εγώ πιστεύω οτι είναι από τις καλύτερες μεταφορές comics στον κινηματογράφο, αν και με τις γνωστές, κλασικές ατέλειες. Σίγουρα αλλάξαν πολλά βασικά στοιχεία, όμως το τελικό αποτέλεσμα είναι αρκετά αξιοπρεπές. Καλά, για το graphic novel, τα είπαμε.

      Διαγραφή