Τετάρτη 9 Φεβρουαρίου 2011

Octobriana

Προπαγάνδα, απάτη, ή cult φαινόμενο ?

Η Octobriana είναι μία άγνωστη στο ευρύ κοινό ηρωίδα comics της δεκαετίας του 70, με μία cult, σχεδόν μυθική φήμη να την ακολουθεί, και μία μυστηριώδη υπόθεση να περιπλέκεται γύρω απο τη δημιουργία της.

Όλα ξεκίνησαν το μακρινό 1971 απο το βιβλίο "Octobriana and the Russian Underground" του αινιγματικού τσεχοσλοβάκου καλλιτέχνη Petr Sadecký. Σύμφωνα με το βιβλίο, ο χαρακτήρας της Octobriana δημιουργήθηκε τη δεκαετία του 60 απο μια ομάδα διαφωνούντων με το κομμουνιστικό καθεστώς ρώσσων καλλιτεχνών, που αποκαλούνταν Progressive Political Pornography (PPP). Η ομάδα είχε δημιουργηθεί το 1957, και ως το 1970 είχε εξαπλωθεί σε όλες τις κομμουνιστικές χώρες της ανατολικής Ευρώπης. Στις μυστικές συναντήσεις τους, συζητούσαν για πολιτική, φιλοσοφία και... πορνογραφία, καταναλώνοντας αλκοόλ και ναρκωτικά, και επιδιδόμενοι σε ελεύθερο έρωτα.

Πιστεύοντας στις αρχικές αξίες του κομμουνισμού, προτού ο Στάλιν τις διαστρεβλώσει, οι καλλιτέχνες του PPP δημιούργησαν την Octobriana το 1957, επί της προεδρίας του Nikita Khrushtchev, ως υπέρμαχο και θεματοφύλακα των ιδεών τους. Το όνομα της ηρωίδας ασφαλώς αναφέρεται στην Οκτωβριανή επανάσταση, τις αρχές της οποίας ήθελαν να διαφυλάξουν και να προωθήσουν. Μέσω του παράνομου περιοδικού Mtsyry*, το οποίο εξέδιδαν και διένεμαν απο χέρι σε χέρι, χρησιμοποίησαν την ηρωίδα τους σε αρκετές ιστορίες που αντιτίθονταν στο σταλινικό καθεστώς, προπαγανδίζοντας τα μηνύματά τους καμουφλαρισμένες σε "αθώες" περιπέτειες δράσης, εμπνευσμένες απο τα δυτικά υπερ-ηρωικά comics της εποχής. Ακόμη και ο σχεδιασμός της είναι καθαρά δυτικός, μια μίξη της Brigitte Bardot με σλαβικά και αφρικάνικα χαρακτηριστικά, με στοιχεία επίσης απο το χαρακτήρα της Barbarella και των γυναικών του James Bond. Με πλούσια σωματικά προσόντα, και το χαρακτηριστικό κόκκινο αστέρι-σύμβολο του κομμουνισμού στο μέτωπο, η σκληροτράχηλη ηρωίδα περιδιάβαινε τον κόσμο, τη μία παλεύοντας με γιγάντιους ραδιενεργούς θαλάσσιους ελέφαντες στη Ρωσσία, και την άλλη αντιμετωπίζοντας αγριεμένους βούβαλους στην Κίνα. Οι ιστορίες περιέχουν επίσης έντονα τα στοιχεία του ερωτισμού και της ικανοποίησης της σεξουαλικότητας, θέματα που ασφαλώς αποτελούσαν ταμπού στη Σοβιετική Ένωση του ψυχρού πολέμου. 

* Τα παράνομα, αντι-καθεστωτικά περιοδικά όπως το Mtsyry (που ονομάζονταν samizdat), επέσυραν βαρύτατες ποινές σε όποιου την κατοχή ανακαλύπτονταν, καθώς στην εποχή του ψυχρού πολέμου κάθε δυτική επιρροή θεωρούνταν αυτομάτως ως προδοσία κατά της πατρίδας.


Ο Petr Sadecký λοιπόν, ήρθε σε επαφή με τα μέλη του PPP και την Octobriana το 1961 στο Κίεβο, όπου είχε σταλεί απο την κινηματογραφική σχολή FAMU της Πράγας για να συνεχίσει τις σπουδές του. Το 1967 αυτομόλησε απο τη Σοβιετική Ένωση στη δύση, και συγκεκριμένα στην Αγγλία, έχοντας την κατοχή του αρκετά αυθεντικά strips της ηρωίδας, αλλά και ποικίλο υλικό απο τις εκδόσεις και τις δραστηριότητες της μυστικής οργάνωσης που τη δημιούργησε. Κάθισε και οργάνωσε το υλικό αυτό, και συνέθεσε το προαναφερθέν βιβλίο "Octobriana and the Russian Underground", το οποίο εκδόθηκε το 1971 στο Λονδίνο απο την εκδοτική εταιρεία του Tom Stacey. Αμέσως προκάλεσε αίσθηση σε όλη την Ευρώπη, και μάλιστα όχι μόνο ανάμεσα στους αναγνώστες comics, καθώς επρόκειτο για το πρώτο σοβιετικής προέλευσης comics που γινόταν γνωστό στο δυτικό κόσμο, παρουσιάζοντας παράλληλα μεγάλο ενδιαφέρον λόγω του έντονα αισθησιακού του περιεχομένου, αλλά και του αντι-σταλινικού προπαγανδιστικού του χαρακτήρα. Εκτός απο τα αποσπάσματα των ιστοριών της Octobriana, περιείχε περιγραφές απο την παραμονή του συγγραφέα στη Ρωσσία και την Κίνα, κινηματογραφικά δοκίμια, καθώς και μία μακροσκελή μελέτη πάνω στη δομή της ομάδας PPP, τα μέλη και τις επιδιώξεις της, και τις κοινωνικο-πολιτικές συνθήκες που "γέννησαν" την ομάδα και την ηρωίδα τους.

Η αμφισβήτηση

Πολύ σύντομα, μόλις μια εβδομάδα μετά την κυκλοφορία του βιβλίου, εμφανίστηκαν οι πρώτες φωνές που αμφισβητούσαν τα γραφόμενα του Petr Sadecký και την προέλευση του χαρακτήρα. Ο φινλανδός Reima Mäkinen ισχυρίστηκε οτι η δημιουργία της ηρωίδας είχε παραγγελθεί απο τον συγγραφέα στους τσεχοσλοβάκους καλλιτέχνες Bohumil Konecny (εικονογράφηση) και Zdenek Burian (εξώφυλλα), με αρχικό όνομα Amazona. Το αποτέλεσμα ήταν ένα comic strip δράσης, με την ηρωίδα του τίτλου να ηγείται ενός άγριου λαού που αντιστεκόταν στην επέλαση του πολιτισμού. Όταν οι καλλιτέχνες τελείωσαν τη δουλειά τους, ο Sadecký διέφυγε στην Αγγλία, κλέβοντας τα πρωτότυπα έργα τους, και στήνοντας όλη την απάτη με την Octobriana και το PPP, το οποίο δεν υπήρξε ποτέ. Αρκετοί μάλιστα έχουν κατηγορήσει το συγγραφέα ως πράκτορα των μυστικών υπηρεσιών της Τσεχοσλοβακίας. Η θεωρία του Mäkinen υποστηρίζεται απο ένα panel μίας πρώιμης ιστορίας της Octobriana, της "The living sphinx of the Kamchatka radioactive volcano 1934", όπου την αποκαλούν Amazona, καθώς και απο μία εικόνα που εστάλη το 1970 στο περιοδικό Vampirella (ένα χρόνο δηλαδή πρίν την κυκλοφορία του βιβλίου), και που παριστάνει μία ηρωίδα ονόματι Amazona, με μία νυχτερίδα ζωγραφισμένη στο μέτωπο. Η ίδια ακριβώς εικόνα εμφανίζεται στο βιβλίο, με το γνωστό κόκκινο αστέρι να έχει αντικαταστήσει τη νυχτερίδα. Η υπόθεση καλύπτεται ακόμη και σήμερα από ένα πέπλο μυστηρίου, και κανείς δε μπορεί να είναι βέβαιος για την "πατρότητα" της ηρωίδας. Λίγο μετά την έκδοση του βιβλίου, ο Petr Sadecký εξαφανίστηκε μυστηριωδώς (!), προσδίδοντας στην όλη υπόθεση μυθικές διαστάσεις.


Ο χαρακτήρας της Octobriana υπήρξε αποτέλεσμα ποικίλων επιρροών. Για να τη συγκροτήσουν, τα μέλη του PPP συνέλεξαν στοιχεία απο διάφορους πολιτισμούς και κουλτούρες, όπως τις άγριες γυναίκες της Αφρικής, τις ευρωπαίες μάγισσες του Μεσαίωνα  και τους θηλυκούς διαβόλους που εμφανίζονται σε αρκετές θρησκείες. Ήταν θεά των Μάγιας και δαίμονας στην Ιαπωνία, ένα ον που υποτίθεται ότι εμφανίστηκε στις μυθολογίες όλων των λαών. Η ζωή της Octobriana είναι μια διαρκής αναζήτηση για τη σεξουαλική ικανοποίηση, η οποία διακόπτεται στις απαρχές της από την σαδιστική δολοφονία του εραστή της. Η ηρωίδα τότε ξεκινάει ένα μονοπάτι βίας και δολοφονιών. Ωστόσο, μια τέτοια ζωή της προκαλεί πόνο και θλίψη, και κάνει απόπειρα αυτοκτονίας πηδώντας σε ένα ραδιενεργό ηφαιστειακό κρατήρα. Αντί να πεθάνει όμως, βρίσκει την αναγέννηση στις ραδιενεργές φλόγες και αποκτά υπερφυσικές δυνάμεις, τις οποίες χρησιμοποιεί για να βοηθήσει την ανθρωπότητα. Αλλά προδίδεται για άλλη μια φορά από την ανεξέλεγκτη σεξουαλική της επιθυμία. Ερωτεύεται έναν άλλο άντρα, και η ιστορία επαναλαμβάνεται σα φαύλος κύκλος. Εκτός απο τις μυθολογικές της προεκτάσεις όμως, η Octobriana ενσαρκώνει και το αληθινό πνεύμα της Οκτωβριανής επανάστασης.


Μία ενδιαφέρουσα προέκταση της υπόθεσης είναι πως η Octobriana δεν προστατεύεται απο το γνωστό copyright, μιας και ο Sadecký έλεγε πως οι καλλιτέχνες του PPP τη δημιούργησαν για να ανήκει σε όλο τον κόσμο, και δεν αποτελούσε προσωπικό τους κτήμα. Ακόμη όμως κι αν δεχτούμε πως δεν υπήρξε ποτέ το PPP, και οτι αποτελεί δημιούργημα του ίδιου του Sadecký, γεγονός παραμένει οτι κανείς μέχρι σήμερα δεν έχει κατοχυρώσει τα πνευματικά της δικαιώματα. Έτσι, οποιοσδήποτε καλλιτέχνης είναι ελεύθερος να τη χρησιμοποιήσει στις ιστορίες του. Αρκετοί το έχουν κάνει πράξη, με πιο σημαντικό τον άγγλο Bryan Talbot στη γνωστή του σειρά The Adventures of Luther Arkwright. Επίσης, έχει χρησιμοποιηθεί απο την αμερικανίδα Trina Robbins, τον φιλανδό Reima Mäkinen, και σε μία ιστορία του γνωστού ήρωα Nikolai Dante που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό 2000AD με τίτλο "The Octobriana Seduction" (Οκτώβριος 1998, τεύχη 1113-1116). Το 2003 μεταφέρθηκε και στη μεγάλη οθόνη με τον (μάλλον ενδεικτικό του χαμηλού επιπέδου της ταινίας) τίτλο Octobriana & the Finger of Lenin. Οι εμφανίσεις αυτές καθιέρωσαν την ηρωίδα ως cult φιγούρα των δυτικών comics, αλλά και της δυτικής κουλτούρας γενικότερα. Οι τραγουδιστές David Bowie και Billy Idol δηλώνουν μεγάλοι της fan, και μάλιστα ο τελευταίος την έχει κάνει τατουάζ στο χέρι του.


Λόγω των πολλών αντικρουόμενων απόψεων που κυκλοφορούν γύρω απο τον αινιγματικό χαρακτήρα της Octobriana, παραθέτω αρκετά απο τα άρθρα που διάβασα, έτσι ώστε να σχηματίσετε τη δική σας άποψη (αν φυσικά ενδιαφέρεστε).

Links

Octobriana online
Octobriana online - A Beginner's Guide
Octobriana.org
Octobriana @ free uk 
Octobriana @ The nonist
Octobriana @ international hero
Octobriana @ Alchemy Texts
Octobriana @ comic vine
Octobriana @ wikipedia

(Εκτενές τσέχικο άρθρο σε 3 μέρη, με αγγλική μετάφραση)
Octobriana and the Russian Underground - part 1
Octobriana and the Russian Underground - part 2
Octobriana and the Russian Underground - part 3


Octobriana fan blog 
Octobriana group @ facebook
Octobriana & the Finger of Lenin film

2 σχόλια:

  1. αλλη μια (χαρτινη) γυναικα-μυστηριο :P
    δεν ειχα ιδεα για τη μανταμ!

    ενδιαφερουσα ολη αυτη η ιστορια στο background χρηστο!
    και ισως(πλεον)μονο υποθεσεις μπορουμε να κανουμε για το τι πραγματικα εγινε.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Χελόου Βάσω !
      Είναι μυστήρια ιστορία η μανταμίτσα, όντως. Κι εγώ όταν την είχα ανακαλύψει και διάβαζα πληροφορίες, ένιωθα λες και είχα βρεί τα μυστικά αρχεία της KGB. Κατασκοπία, ψυχρός πόλεμος, κτλ. Η επικρατέστερη άποψη πάντως είναι οτι λέει μούφες ο Πετράκης ο Sadecký.

      Διαγραφή