Παρασκευή 15 Νοεμβρίου 2013

Leviathan

Ο βασιλιάς του βυθού σε ένα εκπληκτικό,
σιωπηλό graphic novel


Ο Jens Harder είναι ένας γερμανός κομίστας και εικονογράφος με πολύ χαρακτηριστικό και όμορφο καλλιτεχνικό στύλ και πολύ ιδιαίτερη θεματολογία στις δουλειές του. Τον ενδιαφέρει η ιστορία, η φιλοσοφία αλλά και η ζωολογία (κυρίως η προϊστορική και η μυθολογική), και μάλιστα έχει βρεί μία πολύ έξυπνη και λειτουργική "φόρμουλα" για να συνδυάζει όλα του τα ενδιαφέροντα στις σελίδες των comics του. Η δουλειά που τον έκανε γνωστό παγκοσμίως ήταν το εξαιρετικό Alpha Directions (2009), στους κύκλους των ευρωπαϊκών comics όμως το ταλέντο του ήταν ήδη αναγνωρισμένο πολλά χρόνια πρίν, από το επίσης εξαιρετικό Leviathan.

Η σιωπηλή, επιβλητική, υπέροχη ιστορία του για το γιγαντιαίο μυθικό τέρας των ωκεανών κυκλοφόρησε το 2003 από τη γαλλική εταιρεία Éditions de l'An 2 σε μία ασπρόμαυρη έκδοση με σχόλια σε 4 γλώσσες (αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά, γερμανικά), και αργότερα από την ίδια εταιρεία σε ένα πανέμορφο άσπρο-μαύρο-μπλέ φορμά.

Το Leviathan δεν έχει σαφή υπόθεση ή γενικά αφηγηματική δομή - είναι απλά ένα ταξίδι στην ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού, ειδωμένο μέσα από τα μάτια του φοβερότερου τέρατος της βιβλικής μυθολογίας. Το πρώτο κεφάλαιο, που ονομάζεται “Leviathanology,” είναι μία συλλογή αποσπασμάτων από πηγές όπως ο John Milton, ο Thomas Hobbes και το βιβλίο του Ιώβ από την Παλαιά Διαθήκη, που δίνουν πληροφορίες για την ιστορία του Leviathan, και αναγάγουν το θηρίο σε μία υπερφυσική, μυστικιστική δύναμη θεϊκής προέλευσης. Κάθε επόμενο κεφάλαιο ξεκινάει με ένα απόσπασμα από άλλα βιβλία που ενέπνευσαν τον Harder, όπως π.χ το Moby Dick του Melville (λογικό), με τις κυρίως σελίδες να καλύπτονται από υπέροχες θαλασσογραφίες που απεικονίζουν την τεράστια φάλαινα να παρευρίσκεται σε ορισμένα από τα σημαντικότερα γεγονότα της ανθρώπινης ιστορίας. Από την κιβωτό του Νώε και τους Βίκινγκς μέχρι τη βύθιση του Τιτανικού και τα σύγχρονα ατομικά υποβρύχια, το τέρας του βυθού είναι πάντα παρόν και, δικαιολογώντας απόλυτα τον τίτλο του, συνήθως σπέρνει τον όλεθρο.

Ιδιαίτερη μνεία αξίζουν οι πρώτες εικονογραφημένες σελίδες του βιβλίου (π.χ η κάτω αριστερά), στις οποίες παρελαύνει όλη η θαλάσσια τροφική αλυσίδα, με το μικρότερο ψάρι να καταβροχθίζεται διαδοχικά από όλο και μεγαλύτερα, καταλήγοντας φυσικά στο μεγαλύτερο πλάσμα των ωκεανών, το βασιλιά Leviathan. Ένα ακόμη σημείο που μου έκανε μεγάλη εντύπωση είναι όταν το τέρας συναντάει μπροστά του κάθε λογής φανταστικό και υπαρκτό πλάσμα της ιστορίας του κόσμου, και φυσικά πάλι τα καταβροχθίζει όλα, δημιουργώντας έτσι μια μίνι-αλληγορία για τον αδηφάγο χρόνο και την εφημερότητα των πάντων.




Η καλλιτεχνική δουλειά του Jens Harder είναι εξαιρετική, και αυτή η αντικατάσταση των γκρίζων τόνων της 1ης έκδοσης με τους βαθυγάλαζους της 2ης νομίζω οτι ταιριάζει απόλυτα σε μία θαλασσινή ιστορία, προσδίδοντας μάλιστα μία εξωπραγματική αύρα στις υπέροχες εικονογραφήσεις. Οι έντονες μαύρες γραμμές που χρησιμοποιεί ο καλλιτέχνης αποδίδουν τέλεια την κίνηση των αντικειμένων μέσα στο υγρό στοιχείο, και έρχονται σε μία πολύ όμορφη αντίθεση με τις πιο ντελικάτες λευκές.

O γερμανός δημιουργός χρησιμοποιεί την έννοια του χρόνου πολύ ελεύθερα, συχνά πηδώντας αιώνες ιστορίας από το ένα panel στο άλλο, όπως π.χ στην κάτω αριστερή εικόνα, όπου η γιγαντιαία φάλαινα καταδύεται, με ένα drakkar των vikings να την παρακολουθεί στην επιφάνεια, ενώ στο βυθό έρχεται αντιμέτωπη με ένα σύγχρονο πολεμικό υποβρύχιο, το οποίο φυσικά καταστρέφει. Τα πάντα σε αυτό το graphic novel είναι μη γραμμικά και ελεύθερα, κάτι που το καθιστά ένα πολύ γοητευτικό μέσα στην αναρχία του "ανάγνωσμα". Φυσικά, η τόση ελευθερία μάλλον δεν αρέσει σε όλους, και αναφέρομαι σε αρκετές κριτικές που διάβασα (όλες αμερικάνικες) που, ενώ παραδέχονταν την αξία της εικονογράφησης, δυσανασχετούσαν έντονα με την έλλειψη πλοκής και συνοχής του σεναρίου. Πραγματικά δεν καταλαβαίνω τη στενομυαλιά κάποιων, οι οποίοι μάλιστα μέσω της θέσης τους έχουν τη δύναμη να επηρρεάζουν τη γνώμη του κοινού. Κρίμα (για αυτούς) κι άδικο (για τον καλλιτέχνη) ! Προσωπικά τη βρήκα πολύ ενδιαφέρουσα αυτή την έλλειψη.





9 σχόλια:

  1. Απολαυστικό το Leviathan. Κάποιοι κριτικοί τέχνης κατακρίνουν τα έργα που είναι μπροστά από την εποχή τους. Κι ο Jason έχει κάνει το I Killed Adolf Hitler και πηγαίνει με τα καρέ του πέρα δώθε στον χρόνο. Το θεωρώ αριστούργημα αφήγησης.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Φίλε μου, ασφαλώς συμφωνώ με την άποψή σου (φαίνεται και από την κριτική μου νομίζω οτι μου άρεσε πολύ το Leviathan), απλά να πω οτι ο μόνος λόγος που αναφέρω τις αρνητικές κριτικές είναι για να δώσω μεγαλύτερη έμφαση στο γεγονός οτι τις θεωρώ αβάσιμες. Κάποιοι κριτικοί τέχνης πιστεύουν οτι όντας υπερβολικά αυστηροί γίνονται πιο "έγκριτοι" στα μάτια του κοινού, και επίσης κάποιοι αμερικάνοι κριτικοί απλώς δε μπορούν να αντιμετωπίσουν κάτι μη αμερικάνικο (=διαφορετικό).

      Εννοείται οτι η άποψη του καθενός σε ένα ζήτημα γούστου / αισθητικό είναι απολύτως προσωπική και σεβαστή, αλλά κι εγώ απο τη δική μου μεριά θα υπερασπιστώ κάτι που θεωρώ αξιόλογο, και βλέπω να αδικείται αδίκως.

      Διαγραφή
    2. πω πωωωω ... αδικείται αδίκως έγραψα, Σόρι, είναι μια ώρα λίγο δύσκολη

      Διαγραφή
  2. Προσωπικά -για να είμαι και ειλικρινής- τα "σιωπηλά" κόμικς δεν είναι και τα πρώτα στην προτίμησή μου, αλλά η καλλιτεχνική δουλειά στο παραπάνω μου φαίνεται αρκετά καλή και ταιριαστή, δηλ. όντως βγαίνει κάτι το βιβλικό και σίγουρα πολύ δυνατό.
    Τώρα η συζήτηση για τη στενομυαλιά μερικών κριτικών νομίζω πως είναι πολύ μεγάλη! Ίσως ειδικά ο χώρος των κόμικς να μην έχει ταυτιστεί τόσο πολύ με την έννοια του αφηρημένου, κάτι που νομίζω συμβαίνει περισσότερο στη ζωγραφική ή στον κινηματογράφο.

    p.s. Δε βρίσκω να υπάρχει κάπου στο blog το email σου

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Σίγουρα τα σιωπηλά είναι πιο "δύσκολα". Αυτή η "βιβλικότητα" πάντως που λες κυριαρχεί και στην άλλη μεγάλη δουλειά του Harder, το Alpha Directions, αν και εκεί πάει πολύυυυυυυυ πιο πίσω, στη δημιουργία του κόσμου, όχι όμως αυτή που περιγράφει η βίβλος (ναι, λίγο αντιφατικό, αλλά ισχύει).

      Τώρα η συζήτηση για τη στενομυαλιά μερικών κριτικών εννοείται πως είναι πολύ μεγάλη! (έκανα copy-paste το κείμενό σου για να δώσω έμφαση, και κότσαρα και ένα εννοείται. Γαμάτος ?). Υπάρχει και πιο αφηρημένη, και πιο "κουλτουρέ" σκηνή στα comics, αλλά όντως είναι πολύ μικρή, και αντιστοίχως απευθύνεται σε μικρό κοινό.

      Υ.Γ: Πω πωω, έμεινα παγωτό τώρα. Είμαι ρεντίκολο. Θα το προσθέσω άμεσα το e-mail. Για το θέμα της συνάντησης με συγχωρείς που δεν σου έχω στείλει ακόμη, αλλά δεν ξέρω οριστικά αν θα μπορώ να έρθω, και μάλιστα δεν εξαρτάται αποκλειστικά από εμένα. Όταν θα ξέρω σίγουρα, θα σου στείλω. Συγνώμη και πάλι.

      Διαγραφή
  3. Αυτό με την έλλειψη διαλόγων και μένα με ξενίζει κάπως. Βέβαια αυτό δε με εμποδίζει να εκτιμήσω ένα έργο (π.χ. το Prosopopus, το Cinema Panopticum, The Number 73304-23-4153-6-96-8 και το The Arrival -ειδικά αυτό).

    Το Leviathan έχει εξαιρετικό σχέδιο και μου θυμίζει στο στυλ λίγο το Blankets. Για την υπόθεση δεν έχω άποψη, αλλά αγαπάω και τις αλληγορίες και γενικά όσες ιστορίες σε βάζουν σε δεύτερες και τρίτες σκέψεις. Και μόνο η έρευνα που αναγκάζομαι να κάνω για να ανακαλύψω έννοιες κι εξηγήσεις σε κομμάτια των ιστοριών που διαβάζω, με φτιάχνει απίστευτα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Μου άρεσε πολύ το σχόλιο "με ξενίζει κάπως. Βέβαια αυτό δε με εμποδίζει να εκτιμήσω ένα έργο". Κι εμένα μου θύμισε λίγο το Blankets, το οποίο και λατρεύω. Καλά, αυτό με την έρευνα που λες .. όποτε μπαίνω να ψάξω κάτι, στο wikipedia ή αλλού, καταλήγω να μπαίνω και να διαβάζω άλλα 15 πράγματα, και μόνο από τα links, σε σημείο που να ξεχνάω τί ήθελα να βρώ στην αρχή. Καλωσήρθες altzheimer !

      Διαγραφή
  4. εξαιρετικο στυλ! εμενα δε με χαλαει καθολου αν δεν εχει διαλογους,αν βγαζεις ακρη τι γινεται κ δεν πελαγωνεις. στο συγκεκριμενο του παει πολυ κιολας!

    Υ.Γ.: δες τα μειλ σου!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Ακριβώς. Αν η αφήγηση κυλάει ομαλά και ικανοποιητικά χωρίς διαλόγους, εκεί θα κολλήσουμε ? Βεβαίως το συγκεκριμένο έχει κάποια θεματάκια, δηλαδή η αφήγηση είναι υπερβολικά "χαλαρή", αλλά αυτό φαίνεται οτι έχει γίνει επίτηδες. Και προσωπικά, μου αρέσει η αναρχία στην τέχνη, το απρόβλεπτο και μη γραμμικό.

      Διαγραφή