Το διάσημο (μάλλον διαβόητο) εικονογραφημένο παιδικό βιβλίο του 1845
Το Der Struwwelpeter του γερμανού Heinrich Hoffmann (1809-1894) είναι ένα ηθικοπλαστικό παιδικό βιβλίο του 1845, περιέχοντας 10 σύντομες ιστορίες 1-3 σελίδων που δείχνουν με ένα μάλλον (σίγουρα) σκληρό τρόπο τί παθαίνουν τα μικρά παιδιά όταν δεν είναι φρόνιμα. Και φυσικά δε μιλάμε για μια απλή ξυλιά στον πισινό. Σε μορφή σύντομων παραγράφων με ομοιοκαταληξία, περιγράφεται πολύ γλαφυρά πώς τα παιδάκια δαγκώνονται από σκύλους, πέφτουν σε ποτάμια, παρασύρονται από ανεμοθύελλες, βουτιούνται ολόκληρα στο μελάνι, καίγονται ζωντανά (!) και τους ακρωτηριάζουν τους αντίχειρες (!!!). Μάλιστα, ο δημιουργός στον πρόλογό του αναφέρει οτι τα παιδάκια που ήταν κακά, εκτός του οτι δε θα πάρουν δώρο τα Χριστούγεννα, δεν πρόκειται ποτέ να κοιτάξουν αυτό το βιβλίο. Μόνο σε εμένα μοιάζουν πιο πολύ σα βασανιστήρια BDSM παρά σα μέθοδος διαπαιδαγώγησης όλα αυτά ?
Το βιβλίο, ένα από τα πρώτα δείγματα του μέσου που πολύ αργότερα θα ονομαζόταν comics, παίρνει τον τίτλο του από τον ήρωα της πρώτης, μονοσέλιδης ιστορίας, τον απεριποίητο και μισητό από όλους Struwwelpeter (Shock-headed Peter). Μεταφράστηκε στα αγγλικά το 1848 και έγινε γνωστό σε όλη την Ευρώπη, αποτελώντας εδώ και πάνω από ενάμιση αιώνα κομμάτι της γερμανικής, και δη της ευρωπαϊκής pop κουλτούρας. Έχει γίνει ταινία, θεατρικό έργο, musical και σειρά comics, έχει παρωδηθεί αμέτρητες φορές, έχει εμπνεύσει μουσικές συνθέσεις, ποιήματα και ψυχιατρικές αναλύσεις, έχει γίνει γραμματόσημο, όνομα punk συγκροτήματος, ακόμη και τραγούδι των Rammstein ! Στη Φρανκφούρτη, τη γεννέτειρα του Hoffman, υπάρχει επίσης άγαλμα και μουσείο του Struwwelpeter.
Ο Hoffman δημιούργησε το διάσημο βιβλίο του ως δώρο Χριστουγέννων για τον 3-χρονο γιο του, όταν διαπίστωσε οτι δεν υπήρχαν αρκετά καλά εικονογραφημένα βιβλία για παιδιά. Βεβαίως, δε νομίζω να χάρηκε και πολύ το παιδάκι όταν θα είδε τί πρόκειται να πάθει αν δε φάει τη σούπα του ή αν πιπιλάει τον αντίχειρά του, αλλά αυτό είναι μία άλλη ιστορία. Ενδιαφέρον έχει οτι ο δημιουργός ήταν ψυχίατρος και διευθυντής ψυχιατρικής κλινικής, αλλά και πάλι δε θέλω να σκέφτομαι τί πάθαιναν οι τρόφιμοι όταν δεν ήταν φρόνιμοι. Επίσης, ο πατέρας του ήταν ιδιαίτερα αυστηρός και μάλιστα είχε παντρευτεί την αδελφή της γυναίκας του όταν εκείνη πέθανε και, χωρίς να προσπαθώ να βγάλω κάποιο συμπέρασμα εδώ, νομίζω οτι ο Freud θα έβρισκε αυτές τις λεπτομέρειες πολύ ενδιαφέρουσες.
Ασφαλώς, το DerStruwwelpeter δε μοιάζει σε τίποτα με τα σύγχρονα comics που έχουμε συνηθίσει, αλλά φυσικά μιλάμε για 170 χρόνια πίσω, μία εποχή που το μέσο αυτό της καλλιτεχνικής έκφρασης δε λογιζόταν καν ως ξεχωριστό είδος, και φυσικά δεν είχε πολλά από τα στοιχεία που σήμερα θεωρούμε δεδομένα (panels, διαλόγους, κλπ). Μπορείτε να δείτε ένα αφιέρωμα στο πρώτο σύγχρονο comic, το Histoire de Mr.Vieux Bois (1827) του ελβετού Rodolphe Töpffer, για να κατανοήσετε καλύτερα το στυλ των πρώιμων αυτών δειγμάτων της 9ης τέχνης.
Tο βιβλίο έχει μεταφραστεί, ανατυπωθεί και ανα-εικονογραφηθεί αμέτρητες φορές, με σημαντικότερη περίπτωση τη μετάφραση του μεγάλου άγγλου συγγραφέα Mark Twain (Slovenly Peter, 1891), η οποία θεωρείται η πιο πιστή απόδοση του γερμανικού κειμένου στα αγγλικά. Την εποχή πρίν τον 1ο παγκόσμιο πόλεμο, οι άγγλοι πολιτικοί σχολιαστές στράφηκαν στο Der Struwwelpeter ως υλικό για σάτιρα (προπαγάνδα) εναντίον των γερμανών, των επικείμενων αντιπάλων τους δηλαδή. Η παράδοση αυτή συνεχίστηκε και στο 2ο παγκόσμιο πόλεμο, με μερικά πολύ ενδιαφέροντα αποτελέσματα όπως το βιβλίο Struwwelhitler: a Nazi story book by Doktor Schrecklichkeit (Λονδίνο, 1941), το εξώφυλλο του οποίου βλέπετε παρακάτω. Υπάρχουν ακόμη και μελέτες που ερευνούν αν υπάρχει σύνδεση ανάμεσα στο Struwwelpeter και την άνοδο των Ναζί στην εξουσία, εννοώντας φυσικά την ψυχοσύνθεση του γερμανικού λαού της εποχής που αποτυπώνει το βιβλίο, και όχι το βιβλίο αυτό καθεαυτό.
Πάντως, όσο μακρινά και αντι-παιδαγωγικά μας φαίνονται τα μηνύματα που περνάει αυτό το (όχι και τόσο παιδικό) παιδικό βιβλίο, το σίγουρο είναι οτι έχει επηρρεάσει με πάρα πολλούς τρόπους τη λογοτεχνία και την τέχνη εδώ και πάνω από 170 χρόνια, και σίγουρα η επιρροή και η αμφιλεγόμενη κληρονομιά του θα συνεχίσουν να συζητούνται.
Το Der Struwwelpeter του γερμανού Heinrich Hoffmann (1809-1894) είναι ένα ηθικοπλαστικό παιδικό βιβλίο του 1845, περιέχοντας 10 σύντομες ιστορίες 1-3 σελίδων που δείχνουν με ένα μάλλον (σίγουρα) σκληρό τρόπο τί παθαίνουν τα μικρά παιδιά όταν δεν είναι φρόνιμα. Και φυσικά δε μιλάμε για μια απλή ξυλιά στον πισινό. Σε μορφή σύντομων παραγράφων με ομοιοκαταληξία, περιγράφεται πολύ γλαφυρά πώς τα παιδάκια δαγκώνονται από σκύλους, πέφτουν σε ποτάμια, παρασύρονται από ανεμοθύελλες, βουτιούνται ολόκληρα στο μελάνι, καίγονται ζωντανά (!) και τους ακρωτηριάζουν τους αντίχειρες (!!!). Μάλιστα, ο δημιουργός στον πρόλογό του αναφέρει οτι τα παιδάκια που ήταν κακά, εκτός του οτι δε θα πάρουν δώρο τα Χριστούγεννα, δεν πρόκειται ποτέ να κοιτάξουν αυτό το βιβλίο. Μόνο σε εμένα μοιάζουν πιο πολύ σα βασανιστήρια BDSM παρά σα μέθοδος διαπαιδαγώγησης όλα αυτά ?
Το βιβλίο, ένα από τα πρώτα δείγματα του μέσου που πολύ αργότερα θα ονομαζόταν comics, παίρνει τον τίτλο του από τον ήρωα της πρώτης, μονοσέλιδης ιστορίας, τον απεριποίητο και μισητό από όλους Struwwelpeter (Shock-headed Peter). Μεταφράστηκε στα αγγλικά το 1848 και έγινε γνωστό σε όλη την Ευρώπη, αποτελώντας εδώ και πάνω από ενάμιση αιώνα κομμάτι της γερμανικής, και δη της ευρωπαϊκής pop κουλτούρας. Έχει γίνει ταινία, θεατρικό έργο, musical και σειρά comics, έχει παρωδηθεί αμέτρητες φορές, έχει εμπνεύσει μουσικές συνθέσεις, ποιήματα και ψυχιατρικές αναλύσεις, έχει γίνει γραμματόσημο, όνομα punk συγκροτήματος, ακόμη και τραγούδι των Rammstein ! Στη Φρανκφούρτη, τη γεννέτειρα του Hoffman, υπάρχει επίσης άγαλμα και μουσείο του Struwwelpeter.
Ο Hoffman δημιούργησε το διάσημο βιβλίο του ως δώρο Χριστουγέννων για τον 3-χρονο γιο του, όταν διαπίστωσε οτι δεν υπήρχαν αρκετά καλά εικονογραφημένα βιβλία για παιδιά. Βεβαίως, δε νομίζω να χάρηκε και πολύ το παιδάκι όταν θα είδε τί πρόκειται να πάθει αν δε φάει τη σούπα του ή αν πιπιλάει τον αντίχειρά του, αλλά αυτό είναι μία άλλη ιστορία. Ενδιαφέρον έχει οτι ο δημιουργός ήταν ψυχίατρος και διευθυντής ψυχιατρικής κλινικής, αλλά και πάλι δε θέλω να σκέφτομαι τί πάθαιναν οι τρόφιμοι όταν δεν ήταν φρόνιμοι. Επίσης, ο πατέρας του ήταν ιδιαίτερα αυστηρός και μάλιστα είχε παντρευτεί την αδελφή της γυναίκας του όταν εκείνη πέθανε και, χωρίς να προσπαθώ να βγάλω κάποιο συμπέρασμα εδώ, νομίζω οτι ο Freud θα έβρισκε αυτές τις λεπτομέρειες πολύ ενδιαφέρουσες.
Ασφαλώς, το DerStruwwelpeter δε μοιάζει σε τίποτα με τα σύγχρονα comics που έχουμε συνηθίσει, αλλά φυσικά μιλάμε για 170 χρόνια πίσω, μία εποχή που το μέσο αυτό της καλλιτεχνικής έκφρασης δε λογιζόταν καν ως ξεχωριστό είδος, και φυσικά δεν είχε πολλά από τα στοιχεία που σήμερα θεωρούμε δεδομένα (panels, διαλόγους, κλπ). Μπορείτε να δείτε ένα αφιέρωμα στο πρώτο σύγχρονο comic, το Histoire de Mr.Vieux Bois (1827) του ελβετού Rodolphe Töpffer, για να κατανοήσετε καλύτερα το στυλ των πρώιμων αυτών δειγμάτων της 9ης τέχνης.
Tο βιβλίο έχει μεταφραστεί, ανατυπωθεί και ανα-εικονογραφηθεί αμέτρητες φορές, με σημαντικότερη περίπτωση τη μετάφραση του μεγάλου άγγλου συγγραφέα Mark Twain (Slovenly Peter, 1891), η οποία θεωρείται η πιο πιστή απόδοση του γερμανικού κειμένου στα αγγλικά. Την εποχή πρίν τον 1ο παγκόσμιο πόλεμο, οι άγγλοι πολιτικοί σχολιαστές στράφηκαν στο Der Struwwelpeter ως υλικό για σάτιρα (προπαγάνδα) εναντίον των γερμανών, των επικείμενων αντιπάλων τους δηλαδή. Η παράδοση αυτή συνεχίστηκε και στο 2ο παγκόσμιο πόλεμο, με μερικά πολύ ενδιαφέροντα αποτελέσματα όπως το βιβλίο Struwwelhitler: a Nazi story book by Doktor Schrecklichkeit (Λονδίνο, 1941), το εξώφυλλο του οποίου βλέπετε παρακάτω. Υπάρχουν ακόμη και μελέτες που ερευνούν αν υπάρχει σύνδεση ανάμεσα στο Struwwelpeter και την άνοδο των Ναζί στην εξουσία, εννοώντας φυσικά την ψυχοσύνθεση του γερμανικού λαού της εποχής που αποτυπώνει το βιβλίο, και όχι το βιβλίο αυτό καθεαυτό.
Πάντως, όσο μακρινά και αντι-παιδαγωγικά μας φαίνονται τα μηνύματα που περνάει αυτό το (όχι και τόσο παιδικό) παιδικό βιβλίο, το σίγουρο είναι οτι έχει επηρρεάσει με πάρα πολλούς τρόπους τη λογοτεχνία και την τέχνη εδώ και πάνω από 170 χρόνια, και σίγουρα η επιρροή και η αμφιλεγόμενη κληρονομιά του θα συνεχίσουν να συζητούνται.
Δε βρίσκω τον τρόπο διαπαιδαγώγησης του Heinrich Hoffmann ούτε παράλογο, ούτε σκληρό, ούτε επικίνδυνο. Εύγε στον Ντιρκ Νοβίτσκι της... όπα κάτσε. Αν το πρώτο κόμικ εκδόθηκε το 1845, δηλαδή πριν γεννηθεί ο κινηματογράφος και η φωτογραφία, τότε τα κόμικς ανεβαίνουν στη λίστα των τεχνών! Κακώς θεωρείται 9η τέχνη! Όλα λάθος σήμερα! Σαν δεν ντρέπεσαι... :P
ΑπάντησηΔιαγραφήHello φίλε ντόκτορ !
ΔιαγραφήΒρε, ο Heinrich μια χαρά τα έλεγε. Τί αηδίες τώρα οτι πρέπει να μιλάμε στα παιδιά, και να μην τα δέρνουμε και άλλες τέτοιες φλωριές. Παίζει με τα σπίρτα το κωλόπαιδο ? Στάχτη και burberry's ! Κι ο γονιός από πάνω να ψήνει κάστανα.
Όσο για το άλλο που αναφέρεις, το πρώτο σύγχρονο comic εκδόθηκε το 1827 (υπάρχει link μέσα στην ανάρτηση), πολύ πρίν από τον κινηματογράφο και τη φωτογραφία όπως λες, όμως κανείς δεν τα θεωρούσε ως μορφή τέχνης μέχρι πολύ πρόσφατα. Τί να πείς, πολύ φτύσιμο !