Το Μαύρο Είδωλο της Αφροδίτης

Ένα από τα πρώτα (και πολύ καλά) 
ελληνικά graphic novels

Τον εξαιρετικό κομίστα και γελοιογράφο Γιάννη Καλαϊτζή, όπως και τόσους άλλους αξιόλογους δημιουργούς, τον έμαθα μέσα από το περιοδικό "9" της Ελευθεροτυπίας, όπου δημοσιευόταν η θεότρελη σειρά strips "Το πέλαγος της μποτίλιας".
Πέρασε αρκετός καιρός μέχρι να μάθω οτι ο πρωτοπόρος έλληνας δημιουργός έχει φτιάξει και graphic novels, και μάλιστα πολύ καλά graphic novels, και... μάλιστα-μάλιστα τα πρώτα που έγιναν ποτέ στη χώρα μας.

Συγκεκριμένα, το πρώτο ελληνικό graphic novel, του Γιάννη Καλαϊτζή όπως είπαμε, είναι η Τσιγγάνικη Ορχήστρα, που δημοσιεύθηκε σε συνέχειες στο θρυλικό περιοδικό βαβέλ, και κυκλοφόρησε ολοκληρωμένο από τις εκδόσεις Πολύτυπο το 1984. Το δεύτερο (απ'όσο γνωρίζω τουλάχιστον) είναι Το μαύρο είδωλο της Αφροδίτης, το οποίο δημοσιεύθηκε σε συνέχειες στο περιοδικό "Σχολιαστής", και έπειτα εκδόθηκε από την Ars Longa / Nemo το 1990.

Το 1997 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις ΚώΜΟΣ και το graphic novel Τυφών που είναι άμεσα συνδεδεμένο με το Μαύρο Είδωλο της Αφροδίτης, αλλά αυτό θα το αναλύσουμε περισσότερο στο τέλος της ανάρτησης.

Η ιστορία του Μαύρου Ειδώλου διαδραματίζεται 250 χρόνια μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης, στις 22 Μαΐου του 1707, με επίκεντρο δράσης τη Σαντορίνη και με τον αντίκτυπο του φοβερού σεισμού του 1650 να είναι ακόμα αισθητός. Πρωταγωνιστές είναι ένα αταίριαστο δίδυμο - ο Αλέξανδρος Παλαιολόγος, γνωστός και ως Αλέκος Τράκας, ένας απατεώνας αριστοκράτης και τυχοδιώκτης, κι ο Καράμπαμπας, δούλος κι αφέντης του εαυτού του. Ο Καράμπαμπας, που διατείνεται οτι ξέρει μια πόρτα που βγαίνει στο χαρέμι του Τζεμαϊρλή Πασά της Βιθυνίας, γνώστης του μυστικού του κρυμμένου θησαυρού του Σανταμαρία του Μαλτέζου αρχιπειρατή, ιεροφάντης μυστικών και θαυματουργών συνταγών, παρασύρει τον ψευτο-αριστοκράτη άσπονδο φίλο του σε ένα μυστικιστικό όσο και θεότρελο κυνήγι θησαυρού, με έπαθλο το μαύρο είδωλο της Αφροδίτης, ένα αγαλματίδιο που λέγεται οτι δίνει στον κάτοχό του μεγάλη δύναμη.

Η Σαντορίνη του 1707 βεβαίως ουδεμία σχέση έχει με τη σημερινή της, γκλάμορους εικόνα, και παρουσιάζεται σαν ένα φτωχικό ψαρονήσι με αφελείς και δεισιδαίμονες κατοίκους. Οι ήρωές μας λοιπόν (ο θεός να τους κάνει), με το που πατήσουν το πόδι τους στο νησί θα μπλέξουν σε σουρρεαλιστικές περιπέτειες με νεκρούς που ξαναγυρίζουν στη ζωή, αφορεσμένους, φρικαρισμένους παπάδες, ακόμη πιο φρικαρισμένους χωριάτες και πόρνες που έχουν καταληφθεί από πνεύματα, προσπαθώντας μέσα σε όλο αυτό το πανδαιμόνιο να συλλέξουν πληροφορίες για το πολύτιμο αγαλματίδιο. Τίποτε όμως δε θα πάει σύμφωνα με τα σχέδιά τους, καθώς η ιστορία θα παίρνει ολοένα και πιο μυστήρια - μάλλον μυστικιστική - τροπή, καταλήγοντας σε ένα φινάλε αντάξιο των αρχαίων ελληνικών μύθων.

Ο Γιάννης Καλαϊτζής ζευγαρώνει την περιπέτεια με το χιούμορ και τους μύθους με την ιστορία, προσθέτοντας πλήθος συμβολισμών και φανταστικών στοιχείων που μοιάζουν αληθινά, καταφέρνοντας να δημιουργήσει ένα υπέροχο ιστορικό graphic novel που επιδέχεται (ηθελημένα) πολλών ερμηνειών. Οι δύο πρωταγωνιστές του είναι βγαλμένοι μέσα από την ελληνική πραγματικότητα, με τον Αλέκο Τράκα να "δανείζεται" το πρόσωπό του από τον παλιό ποδοσφαιριστή του Ολυμπιακού Τάσο Μητρόπουλο (γέννημα θρέμμα Πειραιώτης είναι ο Καλαϊτζής), και τον Καράμπαμπα να είναι ολόιδιος ο Καραγκιόζης, με ολίγη από Στέλιο Καζαντζίδη. Αλλά και εκτός από τα χαρακτηριστικά του προσώπου τους, οι δυο τους είναι απολύτως αντιπροσωπευτικά δείγματα ελληνικής νοοτροπίας, σχεδόν στερεοτυπικά. Ο τυχοδιωκτισμός και το οξύθυμο ταμπεραμέντο του Τράκα, και η (κουτο)πονηριά και παγαποντιά του Καράμπαμπα είναι, όσο κι αν δε θέλουμε να το παραδεχτούμε, χαρακτηριστικά ελληνικά γνωρίσματα, από την εποχή της τουρκοκρατίας μέχρι και τις μέρες μας.

Η παρουσίαση του νησιωτικού τοπίου της εποχής, των ενδυμασιών και της καθημερινής γλώσσας είναι αποτέλεσμα εκτενούς έρευνας, και άρα απολύτως αληθοφανή και πειστικά, προσδίδοντας σε αυτό το εικονογράφημα (όπως ονόμαζαν τότε τα graphic novels) με τα άφθονα ιστορικά στοιχεία μία αύρα από τις ιστορίες του ρομαντικού τυχοδιώκτη Corto Maltese, του μεγάλου Hugo Pratt. Ο Γιάννης Καλαϊτζής στον πρόλογό του προτρέπει τους αναγνώστες να μην αποκαλύψουν σε άλλους το τέλος της ιστορίας, όμως ο ίδιος ο δημιουργός ξεχνάει (εσκεμμένα ?) να βάλει τη λέξη ΤΕΛΟΣ στην τελευταία σελίδα, καθιστώντας την όμορφη όσο και αμφίσημη περιπέτειά του διαχρονική.

Όπως αναφέραμε και παραπάνω, το 1997 κυκλοφόρησε το graphic novel "Τυφών" που είναι κάτι σαν sequel (αλλά όχι ακριβώς) του Μαύρου Ειδώλου της Αφροδίτης, μιας και η ιστορία του διαδραμτίζεται επίσης στη Σαντορίνη, και μάλιστα την ίδια ακριβώς ημέρα, στις 22 Μαΐου του 1707. Η διαφορά τους είναι οτι εκτυλίσσονται σε διαφορετικές πλευρές του νησιού και με διαφορετικούς πρωταγωνιστές, με τις δύο ιστορίες να εξελίσσονται ανεξάρτητες η μία από την άλλη. Για αυτή την περιπέτεια τη γεμάτη με γαϊδάρους και μυθολογικά τέρατα θα μιλήσουμε σίγουρα σε κάποια μελλοντική ανάρτηση.

http://www.gianniskalaitzis.gr/index.php/comics/mauro