5 Έλληνες κομίστες και 2 εκδότες αναλύουν το φαινόμενο της έκρηξης των εικονογραφημένων ιστοριών
Από τον Φώτη Βαλλάτο.
(παρένθεση του 2-Dimensional Domain) : Ένα πολύ καλό άρθρο της lifo του Μαϊου του 2011 που μιλάει για την άνθηση των ελληνικών comics.
Στο φετινό Comicdom Com της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης παρουσιάστηκαν πάνω από τριάντα νέες εκδόσεις Ελλήνων δημιουργών. Παρόλο το κλείσιμο του ενθέτου «9» της «Ελευθεροτυπίας» (που έβαζε τον κόσμο του κόμικ εβδομαδιαία σε χιλιάδες σπίτια) και της γενικότερης οικονομικής κρίσης, το ελληνικό κόμικ μοιάζει να βρίσκεται στην καλύτερή του φάση. Το παρακάτω ρεπορτάζ βασίστηκε σε μια αρχική, καθολική διαπίστωση ότι βρίσκομαστε στην αυγή του ελληνικού graphic novel, ακολουθώντας το αντίστοιχο αμερικανικό hype των τελευταίων ετών. Η αλήθεια είναι ότι οι ίδιοι οι comic artists κι όσοι ασχολούνται με τον χώρο δεν δέχονται τον όρο graphic novel.
«Το graphic novel είναι ένας αδόκιμος όρος, που χρησιμοποιείται για να περιγράψει τον όρο κόμικ μ’ ένα πιο φανταχτερό “περιτύλιγμα”. Κι ο όρος κόμικ μπορεί να είναι αδόκιμος –όλα τα κόμικς δεν είναι κωμικά- αλλά τουλάχιστον είναι ένα όρος καθιερωμένος κι έχει διαρκέσει σχεδόν έναν αιώνα. Ευτυχώς, αυτή δεν είναι μόνο δική μου θέση αλλά και πολλών σημαντικών δημιουργών, όπως ο Neil Gaiman και ο Alan Moore, καθώς και εκδοτών του χώρου, που δεν ντρέπονται να λένε πως φτιάχνουν ή εκδίδουν κόμικς», λέει ο Λευτέρης Σταυριανός, εκδότης της Jemma Press και ιδιοκτήτης των comic-shops Jemma Books & Comics. Πάντως, όλοι δέχονται ότι τουλάχιστον όταν ένα κόμικ είναι αυτοτελές, μπορεί να θεωρηθεί graphic novel.
«Πλέον, ένας δημιουργός δεν έχει λόγο να κάνει μικρές ιστορίες, αυτοτελείς ή σε συνέχειες, από τις οποίες θα αμειφθεί άμεσα και που κάποια στιγμή θ’ αποτελέσουν ένα πιθανό άλμπουμ. Νομίζω πως θα πάρει ευκολότερα την απόφαση να κάνει μια μεγαλύτερη αυτοτελή ιστορία, να την εκδώσει και να περιμένει από τις πωλήσεις για όποιο κέρδος. Φυσικά, αυτό ακόμα είναι πολύ μικρό για πολλούς λόγους. Εγώ βλέπω πως οι δημιουργοί που ξεπετάχτηκαν την τελευταία δεκαετία στον χώρο των κόμικς στην Ελλάδα, αν επιλέξουν τα graphic novels ως φόρμα αφήγησης, τώρα πλέον είναι έτοιμοι να μας δώσουν αρκετά καλά πράγματα, αρκεί, βέβαια, να στηριχτούν από εκδότες και κοινό», λέει ο κομίστας Γιώργος Γούσης, που πρόσφατα κυκλοφόρησε το καταπληκτικό Ιστορίες απ’ τις αθώες εποχές στις εκδόσεις ΚΨΜ. Το Logicomix των Απόστολου Δοξιάδη, Χρίστου Παπαδημητρίου κι Αλέκου Παπαδά- του, που κυκλοφόρησε στα τέλη του 2008, ήταν στην ουσία αυτό που άρχισε να κινητοποιεί αυτού του είδους την αγορά, βάζοντας ψηλά τον πήχη για τους επίδοξους συνεχιστές του είδους. Ήταν όμως το πρώτο; «Όχι, το ξεκίνημα δεν έγινε με το Logicomix. Υπήρχαν και πιο παλιά ελληνικά graphic novels: Το μαύρο είδωλο της Αφροδίτης του Γιάννη Καλαϊτζή (1990), το Χαμένο Φάσμα του Τάσου Αποστολίδη και της Μαρίας-Ηλέκτρας Ζογλοπίτου (1995), ο Παρίας του Λέανδρου (1999) κι η Γεννήτρια του Βασίλη Λώλου (2004), για να αναφέρω μόνο μερικά. »
Αυτό, όμως, που κατάφερε το Logicomix ήταν να πουλήσει πάρα πολλά αντίτυπα. Αντίτυπα που δεν είχε φανταστεί κανείς ότι θα μπορούσε να πουλήσει κάποιο ελληνικό comic/graphic novel», λέει ο Τάσος Παπαϊωάννου, κομίστας και ιδρυτής της εκδοτικής Giganto Books. «Από τα καλύτερα ελληνικά κόμικς είναι το Δεν είναι αυτό που νομίζεις του Τάσου Ζαφειριάδη (σε σενάριο του Λουκά Τσουκνίδα και σχέδιο του Παναγιώτη Πανταζή) και το ΖΧ του Ηelm από τις εκδόσεις Comicworld», λέει ο Γιώργος Γούσης. «Εξαιρετικό είναι και το Old city blues του Γιάννη Μυλωνογιάννη που μπορείτε να το διαβάσετε και online στο oldcityblues.com», λέει ο Τάσος Μαραγκός (woodencrown.com), που μόλις κυκλοφόρησε το δεύτερο τεύχος του «Swan Songs» με τίτλο Fleeting Feathers.
«Έκτος από τις Αθώες Εποχές και το ZX, το Feathers του Έκτορα είναι ό,τι πιο έξυπνο κι ιδιαίτερο έχω διαβάσει από Έλληνα δημιουργό», λέει ο Παναγιώτης Πανταζής, ο οποίος έχει εκδώσει στη Giganto το Τώρα πια ξυπνάω με τον ήλιο και τα 5 τεύχη του «Common Comics», ενώ λίγο καιρό πριν κυκλοφόρησε απ’ τις εκδό- σεις Jemma το Δεν είναι αυτό που νομίζεις #1. «Εγώ ξεχώρισα, εκτός από το Feathers, το Mars του Χρήστου Σταμπουλή και το καινούργιο κόμικ του Tomek», λέει ο Τάσος Μαραγκός, που βγάζει εδώ και 4 χρόνια το «Krak Κomiks».
«Τα κόμικς έπαψαν σιγά σιγά να απαντώνται μόνο στα περίπτερα, βρήκαν θέση και σε ράφια βιβλιοπωλείων. Αυτό έχει βοηθήσει στην απενοχοποίηση και την αποδοχή τους από ένα ευρύτερο κοινό που, ίσως, πριν από μερικά χρόνια πίστευε πως το συγκεκριμένο είδος αναγνώσματος απευθύνεται σε παιδιά», συμπληρώνει ο Λευτέρης Σταυριανός.
www.lifo.gr
Από τον Φώτη Βαλλάτο.
(παρένθεση του 2-Dimensional Domain) : Ένα πολύ καλό άρθρο της lifo του Μαϊου του 2011 που μιλάει για την άνθηση των ελληνικών comics.
Στο φετινό Comicdom Com της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης παρουσιάστηκαν πάνω από τριάντα νέες εκδόσεις Ελλήνων δημιουργών. Παρόλο το κλείσιμο του ενθέτου «9» της «Ελευθεροτυπίας» (που έβαζε τον κόσμο του κόμικ εβδομαδιαία σε χιλιάδες σπίτια) και της γενικότερης οικονομικής κρίσης, το ελληνικό κόμικ μοιάζει να βρίσκεται στην καλύτερή του φάση. Το παρακάτω ρεπορτάζ βασίστηκε σε μια αρχική, καθολική διαπίστωση ότι βρίσκομαστε στην αυγή του ελληνικού graphic novel, ακολουθώντας το αντίστοιχο αμερικανικό hype των τελευταίων ετών. Η αλήθεια είναι ότι οι ίδιοι οι comic artists κι όσοι ασχολούνται με τον χώρο δεν δέχονται τον όρο graphic novel.
«Το graphic novel είναι ένας αδόκιμος όρος, που χρησιμοποιείται για να περιγράψει τον όρο κόμικ μ’ ένα πιο φανταχτερό “περιτύλιγμα”. Κι ο όρος κόμικ μπορεί να είναι αδόκιμος –όλα τα κόμικς δεν είναι κωμικά- αλλά τουλάχιστον είναι ένα όρος καθιερωμένος κι έχει διαρκέσει σχεδόν έναν αιώνα. Ευτυχώς, αυτή δεν είναι μόνο δική μου θέση αλλά και πολλών σημαντικών δημιουργών, όπως ο Neil Gaiman και ο Alan Moore, καθώς και εκδοτών του χώρου, που δεν ντρέπονται να λένε πως φτιάχνουν ή εκδίδουν κόμικς», λέει ο Λευτέρης Σταυριανός, εκδότης της Jemma Press και ιδιοκτήτης των comic-shops Jemma Books & Comics. Πάντως, όλοι δέχονται ότι τουλάχιστον όταν ένα κόμικ είναι αυτοτελές, μπορεί να θεωρηθεί graphic novel.
«Πλέον, ένας δημιουργός δεν έχει λόγο να κάνει μικρές ιστορίες, αυτοτελείς ή σε συνέχειες, από τις οποίες θα αμειφθεί άμεσα και που κάποια στιγμή θ’ αποτελέσουν ένα πιθανό άλμπουμ. Νομίζω πως θα πάρει ευκολότερα την απόφαση να κάνει μια μεγαλύτερη αυτοτελή ιστορία, να την εκδώσει και να περιμένει από τις πωλήσεις για όποιο κέρδος. Φυσικά, αυτό ακόμα είναι πολύ μικρό για πολλούς λόγους. Εγώ βλέπω πως οι δημιουργοί που ξεπετάχτηκαν την τελευταία δεκαετία στον χώρο των κόμικς στην Ελλάδα, αν επιλέξουν τα graphic novels ως φόρμα αφήγησης, τώρα πλέον είναι έτοιμοι να μας δώσουν αρκετά καλά πράγματα, αρκεί, βέβαια, να στηριχτούν από εκδότες και κοινό», λέει ο κομίστας Γιώργος Γούσης, που πρόσφατα κυκλοφόρησε το καταπληκτικό Ιστορίες απ’ τις αθώες εποχές στις εκδόσεις ΚΨΜ. Το Logicomix των Απόστολου Δοξιάδη, Χρίστου Παπαδημητρίου κι Αλέκου Παπαδά- του, που κυκλοφόρησε στα τέλη του 2008, ήταν στην ουσία αυτό που άρχισε να κινητοποιεί αυτού του είδους την αγορά, βάζοντας ψηλά τον πήχη για τους επίδοξους συνεχιστές του είδους. Ήταν όμως το πρώτο; «Όχι, το ξεκίνημα δεν έγινε με το Logicomix. Υπήρχαν και πιο παλιά ελληνικά graphic novels: Το μαύρο είδωλο της Αφροδίτης του Γιάννη Καλαϊτζή (1990), το Χαμένο Φάσμα του Τάσου Αποστολίδη και της Μαρίας-Ηλέκτρας Ζογλοπίτου (1995), ο Παρίας του Λέανδρου (1999) κι η Γεννήτρια του Βασίλη Λώλου (2004), για να αναφέρω μόνο μερικά. »
Αυτό, όμως, που κατάφερε το Logicomix ήταν να πουλήσει πάρα πολλά αντίτυπα. Αντίτυπα που δεν είχε φανταστεί κανείς ότι θα μπορούσε να πουλήσει κάποιο ελληνικό comic/graphic novel», λέει ο Τάσος Παπαϊωάννου, κομίστας και ιδρυτής της εκδοτικής Giganto Books. «Από τα καλύτερα ελληνικά κόμικς είναι το Δεν είναι αυτό που νομίζεις του Τάσου Ζαφειριάδη (σε σενάριο του Λουκά Τσουκνίδα και σχέδιο του Παναγιώτη Πανταζή) και το ΖΧ του Ηelm από τις εκδόσεις Comicworld», λέει ο Γιώργος Γούσης. «Εξαιρετικό είναι και το Old city blues του Γιάννη Μυλωνογιάννη που μπορείτε να το διαβάσετε και online στο oldcityblues.com», λέει ο Τάσος Μαραγκός (woodencrown.com), που μόλις κυκλοφόρησε το δεύτερο τεύχος του «Swan Songs» με τίτλο Fleeting Feathers.
«Έκτος από τις Αθώες Εποχές και το ZX, το Feathers του Έκτορα είναι ό,τι πιο έξυπνο κι ιδιαίτερο έχω διαβάσει από Έλληνα δημιουργό», λέει ο Παναγιώτης Πανταζής, ο οποίος έχει εκδώσει στη Giganto το Τώρα πια ξυπνάω με τον ήλιο και τα 5 τεύχη του «Common Comics», ενώ λίγο καιρό πριν κυκλοφόρησε απ’ τις εκδό- σεις Jemma το Δεν είναι αυτό που νομίζεις #1. «Εγώ ξεχώρισα, εκτός από το Feathers, το Mars του Χρήστου Σταμπουλή και το καινούργιο κόμικ του Tomek», λέει ο Τάσος Μαραγκός, που βγάζει εδώ και 4 χρόνια το «Krak Κomiks».
«Τα κόμικς έπαψαν σιγά σιγά να απαντώνται μόνο στα περίπτερα, βρήκαν θέση και σε ράφια βιβλιοπωλείων. Αυτό έχει βοηθήσει στην απενοχοποίηση και την αποδοχή τους από ένα ευρύτερο κοινό που, ίσως, πριν από μερικά χρόνια πίστευε πως το συγκεκριμένο είδος αναγνώσματος απευθύνεται σε παιδιά», συμπληρώνει ο Λευτέρης Σταυριανός.
www.lifo.gr
Χμ.. ναι… εμφχ… ελληνικά κόμικς… Παρά τη μικρή μου εμπειρία από Έλληνες δημιουργούς, τολμώ να πω ότι είναι απογοητευτικό το επίπεδο. Στο «9» είχε φλομώσει το μάτι μου από κάτι αποτυχημένες «αμερικανιές» τύπων όπως ο Λώλος ή ο Κυριαζής (αν και πιστεύω πως ο δεύτερος έχει ταλέντο για κάτι πολύ καλύτερο) και σε διάφορα fanzines που έπεσαν στα χέρια μου, τρομοκρατήθηκα από την «κουλτούρα» και το ψευτογαμάωκαιδέρνω στυλ των underground υμνητών της Κατερίνας Γώγου.
ΑπάντησηΔιαγραφήΠρόσφατα πήρα την «Τσακισμένη Αυγή» της Αλέξιας… Απογοητεύτηκα επίσης. Πιο πολύ απογοητεύτηκα πάντως λόγω της προχειρότητας της δουλειάς της. Διέκρινα εξαιρετικό ταλέντο στο σχέδιο και καλό επίπεδο γραφής, αλλά η ιστορία δείχνει ώρες ώρες να γράφτηκε πάνω σε χαρτοπετσέτες εστιατορίου. Οι ήρωές της δεν αναπτύσσονται καλά και τα χαρακτηριστικά των προσώπων τους είναι άνευρα και αψυχολόγητα.
Ο Γούσης μού φαίνεται ενδιαφέρων και θα παραγγείλω την ανθολογία του. Το σχέδιό του είναι ομολογουμένως ευρωπαϊκού επιπέδου, ελπίζω το ίδιο να ισχύει και για το γράψιμό του.
Το Logicomix είναι κάτι που πρέπει να διαβάσω άμεσα! Το λέω εδώ και πολύ καιρό, αλλά η θεματολογία του με τρομάζει λίγο, μια και με τα μαθηματικά έχω μια αλλεργία. Σίγουρα πάντως είναι ένα βιβλίο που πρέπει να σημειωθεί στο «βιογραφικό» μου και να τιμήσει τη βιβλιοθήκη μου. Όσο για την επιτυχία του, αυτή μάλλον οφείλεται στο γεγονός ότι εκδόθηκε πρώτα στην Αγγλία.
Όσον αφορά τη μικρή αγορά της χώρας… Ναι, έχουμε μικρό πληθυσμό, έχουμε όμως και δυσανάλογα μικρό ενδιαφέρον για το είδος, κάτι που θα αργήσει πολύ να αλλάξει. Ειδικά εδώ στην επαρχία, τα πράγματα είναι δραματικά. Αν θυμάσαι καλά, νιώθω πολλές φορές σαν τον Ρος με την παλαιοντολογία του.
Έψαξα βιβλία του Άλαν Μουρ. Μέχρι στιγμής βρήκα στα ελληνικά μόνο τα Watchmen, V for Vendetta, Man of tomorrow και τις ιστορίες των ηρώων της DC. Το From Hell δεν έχει μεταφραστεί και το Killing Joke εξαντλήθηκε και δεν θα επανεκδοθεί όπως μου είπαν από την Anubis. Το 9 εξέδωσε μόλις δύο τεύχη των «Εξαίρετων κύριων».
Επίσης, μόλις ένα τεύχος του Sandman και μόλις 2 τεύχη της Sin City στα ελληνικά…
Μερικά δηλαδή αριστουργήματα, των κορυφαίων του είδους, δεν απασχόλησαν τους Έλληνες εκδότες να τα τυπώσουν και στα ελληνικά... Αργεί η αυγή φίλτατε…
Αχ έβγαλα τα απωθημένα μου. Την καλημέρα μου σε σένα και στους συναγωνιστές κομιξοφάγους.
ΥΓ. Ζήτω ο όρος “Graphic Novel”
Γειά σου φίλε dr.SeenG !
ΔιαγραφήΧάρηκα με το σχόλιό σου. Καιρό είχαμε να τα πούμε.
Σε γενικές γραμμές συμφωνώ με αυτά που λες, αν και νομίζω οτι είσαι λίγο αυστηρός. Αυτό βεβαίως ξέρω οτι το κάνεις και για τον εαυτό σου, και ποτέ κακοπροαίρετα, οπότε μου αρέσει η αυστηρότητά σου.
Π.χ για την Αλεξία Οθωναίου που αναφέρεις, δεν θα το έλεγα απογοητευτικό το επίπεδό της - μου αρέσει γενικά - αν και συμφωνώ με όλες τις παρατηρήσεις σου. Είναι αυτό που λέμε "καλό για ελληνικό", μία έκφραση που γενικά απεχθάνομαι, επειδή έτσι συμβιβαζόμαστε με την κάθε μετριότητα που μας σερβίρουν.
Ο Γούσης είναι πολύ καλός, ο Τσούκης επίσης, και ο Έκτορας μου έχει κάνει πολύ καλή εντύπωση με το φοβερό webcomic του "feathers" (μου θυμίζει λίγο Quino). Και το Logicomix ναι, πρέπει να το διαβάσεις.
Εγώ θα σου έλεγα πάντως να μην περιμένεις πολλά από τις ελληνικές εκδοτικές. Καλώς ή κακώς (κακώς δηλαδή), μεταφράζονται μόνο οι πιο εμπορικοί τίτλοι. Αν θέλεις πιο "ψαγμένα" πράγματα, μόνο στα αγγλικά. Άσε, εγώ ξεσκονίζω και τα γαλλικά μου, γιατί μη νομίζεις οτι μεταφράζονται και όλα στα αγγλικά. Και πρέπει να μάθω και γιαπωνέζικα (πλάκα κάνω).
Από Sandman στα ελληνικά υπάρχουν τα εξαιρετικά "The Dream Hunters" (άθλια έκδοση) και "Endless Nights", που είναι όμως εκτός της κύριας σειράς, και το ωραίο spin-off "Death: The high cost of living". Sin City όμως έχουν μεταφραστεί όλα, εκτός του τελευταίου "Hell and Back". Από Alan Moore, ακριβώς όπως τα λες είναι. Και είναι κρίμα.
Υ.Γ : Κουράγιο Ρος ! Καμμένοι κομιξάκηδες ενωμένοι, ποτέ νικημένοι !