Μία αυτο-βιογραφική μαρτυρία μίας άγνωστης πτυχής του 2ου παγκοσμίου πολέμου
Η Miné Okubo (1912-2001) ήταν μία αμερικανίδα καλλιτέχνις με ασιατική καταγωγή, μία από τους 80.000 nisei - γιαπωνεζο-αμερικάνοι δεύτερης γενιάς, γεννημένοι στις Η.Π.Α και με αμερικανική υπηκοότητα - που ζούσαν στην πολιτεία της Καλιφόρνια. Δηλαδή, κανονική αμερικανίδα πολίτης. Και ο λόγος που αναφέρομαι τόσο πολύ στην καταγωγή και υπηκοότητά της δεν είναι οτι έπιασα δουλειά στο ληξιαρχείο, αλλά οτι ακριβώς αυτή η καταγωγή της είναι υπεύθυνη για μία μεγάλη περιπέτεια που έζησε στη ζωή της, αλλά και για το παρόν βιβλίο.
Όλα ξεκίνησαν στις 7 Δεκεμβρίου του 1941, με την επίθεση της αυτοκρατορικής ακόμη τότε Ιαπωνίας στον αμερικάνικο στόλο του Pearl Harbor. Η επίθεση αυτή σηματοδότησε την εμπλοκή των Η.Π.Α στο 2ο παγκόσμιο πόλεμο με το πλευρό των συμμάχων, με τις γνωστές επακόλουθες μάχες στο νότιο Ειρηνικό. Αυτό που δεν είναι ιδιαιτέρως γνωστό όμως είναι οτι 3 μήνες μετά το Pearl Harbor, το Φεβρουάριο του 1942, ο αμερικανός πρόεδρος Roosevelt διέταξε τον εγκλεισμό 110.000 ανθρώπων ιαπωνικής καταγωγής (τα 2/3 των οποίων ήταν αμερικανοί πολίτες) σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Το χρονικό αυτού του εγκλεισμού της δημιουργού είναι το βιβλίο Citizen 13660.
Στις 24 Απριλίου του 1942 λοιπόν, 5 μήνες μετά το Pearl Harbor και 2 μήνες μετά την εντολή του Roosevelt, η Miné Okubo και ο αδελφός της Toku μεταφέρθηκαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Tanforan Assembly Center στην Καλιφόρνια, όπου τους δόθηκε ο οικογενειακός αριθμός μητρώου 13660. Τα δύο αδέλφια, γεννημένα και τα δύο στην Καλιφόρνια και απόφοιτοι του ονομαστού πανεπιστημίου του Berkeley, διέμειναν για 6 μήνες εκεί, σε ειδικά "διαμορφωμένους" στάβλους, πρίν μεταφερθούν σε ένα άλλο στρατόπεδο, το Topaz Relocation Center στη Utah, όπου παρέμειναν για άλλο ενάμιση χρόνο. Πάντα με το μπλοκάκι ιχνογραφίας της στο χέρι, έχοντας πάρει Master στις καλές τέχνες (λες και υπάρχουν και κακές - άσχετο) από το Berkeley, η Miné φιλοτέχνησε πάνω από 2.000 σκίτσα της καθημερινότητας των εγκλείστων στα στρατόπεδα, 197 από τα οποία συνέθεσαν το διάσημο βιβλίο της.
Τις εικόνες συνοδεύουν μικρά, επεξηγηματικά κείμενα της δημιουργού που περιγράφουν χωρίς πικρία ή θυμό τις ταπεινώσεις, τις κακουχίες και τις απαγορεύσεις της καθημερινής ζωής σε μια φυλακή. Οι συνθήκες δεν ήταν ιδιαίτερα άσχημες, και δεν υπάρχει ασφαλώς καμία σύγκριση αυτών των στρατοπέδων συγκέντρωσης με τις φρικαλεότητες των γερμαναράδων κατά των εβραίων την ίδια περίοδο, όμως, επίσης ασφαλώς, οποιεσδήποτε και αν είναι οι συνθήκες, η στέρηση της ελευθερίας δε μπορεί ποτέ να είναι ευχάριστη. Η Okubo ποτέ δεν εκφράζεται κατά των δεσμοφυλάκων της και υπομένει στωικά τη δοκιμασία του εγκλεισμού της - τις ημερήσιες αναφορές, την απαγόρευση κυκλοφορίας, την έλλειψη ιδιωτικού χώρου αλλά και βασικών αγαθών. Συγχρόνως, προσπαθεί όπως και οι υπόλοιποι τρόφιμοι να διατηρήσει μία αίσθηση "κανονικής" ζωής, διδάσκοντας τέχνη στα μικρά παιδιά. Μάλιστα στο βιβλίο υπάρχουν διάσπαρτες και κάποιες πινελιές χιούμορ που ελαφραίνουν την ανάγνωση ενός εξ'ορισμού "βαριού" κειμένου.
Το 1944, δύο χρόνια μετά τη φυλάκισή της, η Miné Okubo απελευθερώθηκε. Ο αδελφός της είχε φύγει νωρίτερα, μέσω μίας σχετικής "άδειας" που επέτρεπε την έξοδο σε όσους ήθελαν να εργαστούν σε εργοστάσιο ή να γίνουν στρατιώτες. Η καλλιτέχνης μετακόμισε στη Νέα Υόρκη και άρχισε να επεξεργάζεται το υλικό που θα συνέθετε το αυτο-βιογραφικό βιβλίο της. Το Citizen 13660 κυκλοφόρησε το 1946 και σημείωσε τεράστια επιτυχία, η οποία συνεχίζεται μέχρι σήμερα, με την έκδοσή του να μην έχει σταματήσει καθόλου. Αποτελεί διαχρονικό best-seller και διδάσκεται σε πανεπιστημιακά μαθήματα σε πολλές από τις Η.Π.Α.
Το 1980, μετά από πιέσεις της οργάνωσης Japanese American Citizens League και άλλων οργανισμών, ο τότε πρόεδρος των Η.Π.Α Jimmy Carter διέταξε να διερευνηθεί αν υπήρχε σοβαρός λόγος που να δικαιολογούσε τον εγκλεισμό των γιαπωνεζο-αμερικάνων τον καιρό του 2ου παγκοσμίου πολέμου. Το αποτέλεσμα της έρευνας ήταν αποκαλυπτικό - Η διαταγή του Roosevelt για τη μαζική αυτή μετατόπιση και φυλάκιση πληθυσμών δεν ήταν ζήτημα εθνικής ασφάλειας αλλά είχε φυλετικά αίτια ! Ο ρατσισμός και οι διακρίσεις των λευκών της πολιτείας της Καλιφόρνια έναντι των πρόσφατα εγκατεστημένων εκεί ιαπώνων οδήγησαν στη φυλάκισή τους, και όχι το γεγονός ότι παρουσίαζαν κάποια στρατιωτική απειλή. Η Miné Okubo κατέθεσε και η ίδια στην επιτροπή που ερευνούσε το θέμα, και μάλιστα παρουσίασε και το ήδη διάσημο τότε βιβλίο της.
Το 1988, ο πρόεδρος Ronald Reagan υπέγραψε μία διάταξη που ζητούσε επισίμως συγνώμη για τον εγκλεισμό των γιαπωνεζο-αμερικάνων εκ μέρους της αμερικάνικης κυβέρνησης, και όριζε αποζημίωση ύψους 20.000 δολαρίων για κάθε τρόφιμο των στρατοπέδων. Όντως πληρώθηκαν 1.6 δισεκατομμύρια δολάρια σε 82.000 αμερικανούς πολίτες ιαπωνικής καταγωγής που είχαν φυλακιστεί, ή τους κληρονόμους τους σε περίπτωση που δε ζούσαν. Η διάταξη παραδεχόταν οτι οι κυβερνητικές πράξεις του 1942 βασίζονταν στις φυλετικές διακρίσεις, σε υστερία λόγω του πολέμου και σε αποτυχία της πολιτικής ηγεσίας.
Σύντομο βιογραφικό της καλλιτέχνιδος
Η Miné Okubo γεννήθηκε στο Riverside της Καλιφόρνια το 1912 και έλαβε το πτυχίο Master of Fine Arts από το πανεπιστήμιο Berkeley της Καλιφόρνια το 1938. Μετά την αποφοίτησή της πέρασε 2 χρόνια ταξιδεύοντας στη Γαλλία και την Ιταλία, όπου γνώρισε την ευρωπαϊκή τέχνη της εποχής και εξελίχθηκε ως καλλιτέχνις. Στο Παρίσι μαθήτευσε κοντά στο διάσημο avant-garde ζωγράφο Fernand Léger, και όταν γύρισε στις Η.Π.Α συνεργάστηκε με το μεξικανό ζωγράφο και τοιχογράφο Diego Rivera (ο σύντροφος της Frida Kahlo) στο San Francisco. Μετά τον εγκλεισμό της (1942-1944) και την έκδοση του Citizen 13660 (1946), έλαβε μεγάλης αναγνώρισης και παρέμεινε στη Νέα Υόρκη δουλεύοντας ως εικονογράφος μέχρι το θάνατό της το 2001.
Για επίλογο άφησα μία μικρή κριτική της διάσημης συγγραφέος Pearl Buck για το βιβλίο
"[Mine Okubo] took her months of life in the concentration camp and made it the material for this amusing, heart-breaking book...The moral is never expressed, but the wry pictures and the scanty words make the reader laugh - and if he is an American too - blush." - Pearl Buck
Όλα ξεκίνησαν στις 7 Δεκεμβρίου του 1941, με την επίθεση της αυτοκρατορικής ακόμη τότε Ιαπωνίας στον αμερικάνικο στόλο του Pearl Harbor. Η επίθεση αυτή σηματοδότησε την εμπλοκή των Η.Π.Α στο 2ο παγκόσμιο πόλεμο με το πλευρό των συμμάχων, με τις γνωστές επακόλουθες μάχες στο νότιο Ειρηνικό. Αυτό που δεν είναι ιδιαιτέρως γνωστό όμως είναι οτι 3 μήνες μετά το Pearl Harbor, το Φεβρουάριο του 1942, ο αμερικανός πρόεδρος Roosevelt διέταξε τον εγκλεισμό 110.000 ανθρώπων ιαπωνικής καταγωγής (τα 2/3 των οποίων ήταν αμερικανοί πολίτες) σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Το χρονικό αυτού του εγκλεισμού της δημιουργού είναι το βιβλίο Citizen 13660.
Στις 24 Απριλίου του 1942 λοιπόν, 5 μήνες μετά το Pearl Harbor και 2 μήνες μετά την εντολή του Roosevelt, η Miné Okubo και ο αδελφός της Toku μεταφέρθηκαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Tanforan Assembly Center στην Καλιφόρνια, όπου τους δόθηκε ο οικογενειακός αριθμός μητρώου 13660. Τα δύο αδέλφια, γεννημένα και τα δύο στην Καλιφόρνια και απόφοιτοι του ονομαστού πανεπιστημίου του Berkeley, διέμειναν για 6 μήνες εκεί, σε ειδικά "διαμορφωμένους" στάβλους, πρίν μεταφερθούν σε ένα άλλο στρατόπεδο, το Topaz Relocation Center στη Utah, όπου παρέμειναν για άλλο ενάμιση χρόνο. Πάντα με το μπλοκάκι ιχνογραφίας της στο χέρι, έχοντας πάρει Master στις καλές τέχνες (λες και υπάρχουν και κακές - άσχετο) από το Berkeley, η Miné φιλοτέχνησε πάνω από 2.000 σκίτσα της καθημερινότητας των εγκλείστων στα στρατόπεδα, 197 από τα οποία συνέθεσαν το διάσημο βιβλίο της.
Τις εικόνες συνοδεύουν μικρά, επεξηγηματικά κείμενα της δημιουργού που περιγράφουν χωρίς πικρία ή θυμό τις ταπεινώσεις, τις κακουχίες και τις απαγορεύσεις της καθημερινής ζωής σε μια φυλακή. Οι συνθήκες δεν ήταν ιδιαίτερα άσχημες, και δεν υπάρχει ασφαλώς καμία σύγκριση αυτών των στρατοπέδων συγκέντρωσης με τις φρικαλεότητες των γερμαναράδων κατά των εβραίων την ίδια περίοδο, όμως, επίσης ασφαλώς, οποιεσδήποτε και αν είναι οι συνθήκες, η στέρηση της ελευθερίας δε μπορεί ποτέ να είναι ευχάριστη. Η Okubo ποτέ δεν εκφράζεται κατά των δεσμοφυλάκων της και υπομένει στωικά τη δοκιμασία του εγκλεισμού της - τις ημερήσιες αναφορές, την απαγόρευση κυκλοφορίας, την έλλειψη ιδιωτικού χώρου αλλά και βασικών αγαθών. Συγχρόνως, προσπαθεί όπως και οι υπόλοιποι τρόφιμοι να διατηρήσει μία αίσθηση "κανονικής" ζωής, διδάσκοντας τέχνη στα μικρά παιδιά. Μάλιστα στο βιβλίο υπάρχουν διάσπαρτες και κάποιες πινελιές χιούμορ που ελαφραίνουν την ανάγνωση ενός εξ'ορισμού "βαριού" κειμένου.
Το 1944, δύο χρόνια μετά τη φυλάκισή της, η Miné Okubo απελευθερώθηκε. Ο αδελφός της είχε φύγει νωρίτερα, μέσω μίας σχετικής "άδειας" που επέτρεπε την έξοδο σε όσους ήθελαν να εργαστούν σε εργοστάσιο ή να γίνουν στρατιώτες. Η καλλιτέχνης μετακόμισε στη Νέα Υόρκη και άρχισε να επεξεργάζεται το υλικό που θα συνέθετε το αυτο-βιογραφικό βιβλίο της. Το Citizen 13660 κυκλοφόρησε το 1946 και σημείωσε τεράστια επιτυχία, η οποία συνεχίζεται μέχρι σήμερα, με την έκδοσή του να μην έχει σταματήσει καθόλου. Αποτελεί διαχρονικό best-seller και διδάσκεται σε πανεπιστημιακά μαθήματα σε πολλές από τις Η.Π.Α.
Το 1980, μετά από πιέσεις της οργάνωσης Japanese American Citizens League και άλλων οργανισμών, ο τότε πρόεδρος των Η.Π.Α Jimmy Carter διέταξε να διερευνηθεί αν υπήρχε σοβαρός λόγος που να δικαιολογούσε τον εγκλεισμό των γιαπωνεζο-αμερικάνων τον καιρό του 2ου παγκοσμίου πολέμου. Το αποτέλεσμα της έρευνας ήταν αποκαλυπτικό - Η διαταγή του Roosevelt για τη μαζική αυτή μετατόπιση και φυλάκιση πληθυσμών δεν ήταν ζήτημα εθνικής ασφάλειας αλλά είχε φυλετικά αίτια ! Ο ρατσισμός και οι διακρίσεις των λευκών της πολιτείας της Καλιφόρνια έναντι των πρόσφατα εγκατεστημένων εκεί ιαπώνων οδήγησαν στη φυλάκισή τους, και όχι το γεγονός ότι παρουσίαζαν κάποια στρατιωτική απειλή. Η Miné Okubo κατέθεσε και η ίδια στην επιτροπή που ερευνούσε το θέμα, και μάλιστα παρουσίασε και το ήδη διάσημο τότε βιβλίο της.
Το 1988, ο πρόεδρος Ronald Reagan υπέγραψε μία διάταξη που ζητούσε επισίμως συγνώμη για τον εγκλεισμό των γιαπωνεζο-αμερικάνων εκ μέρους της αμερικάνικης κυβέρνησης, και όριζε αποζημίωση ύψους 20.000 δολαρίων για κάθε τρόφιμο των στρατοπέδων. Όντως πληρώθηκαν 1.6 δισεκατομμύρια δολάρια σε 82.000 αμερικανούς πολίτες ιαπωνικής καταγωγής που είχαν φυλακιστεί, ή τους κληρονόμους τους σε περίπτωση που δε ζούσαν. Η διάταξη παραδεχόταν οτι οι κυβερνητικές πράξεις του 1942 βασίζονταν στις φυλετικές διακρίσεις, σε υστερία λόγω του πολέμου και σε αποτυχία της πολιτικής ηγεσίας.
Σύντομο βιογραφικό της καλλιτέχνιδος
Η Miné Okubo γεννήθηκε στο Riverside της Καλιφόρνια το 1912 και έλαβε το πτυχίο Master of Fine Arts από το πανεπιστήμιο Berkeley της Καλιφόρνια το 1938. Μετά την αποφοίτησή της πέρασε 2 χρόνια ταξιδεύοντας στη Γαλλία και την Ιταλία, όπου γνώρισε την ευρωπαϊκή τέχνη της εποχής και εξελίχθηκε ως καλλιτέχνις. Στο Παρίσι μαθήτευσε κοντά στο διάσημο avant-garde ζωγράφο Fernand Léger, και όταν γύρισε στις Η.Π.Α συνεργάστηκε με το μεξικανό ζωγράφο και τοιχογράφο Diego Rivera (ο σύντροφος της Frida Kahlo) στο San Francisco. Μετά τον εγκλεισμό της (1942-1944) και την έκδοση του Citizen 13660 (1946), έλαβε μεγάλης αναγνώρισης και παρέμεινε στη Νέα Υόρκη δουλεύοντας ως εικονογράφος μέχρι το θάνατό της το 2001.
Για επίλογο άφησα μία μικρή κριτική της διάσημης συγγραφέος Pearl Buck για το βιβλίο
"[Mine Okubo] took her months of life in the concentration camp and made it the material for this amusing, heart-breaking book...The moral is never expressed, but the wry pictures and the scanty words make the reader laugh - and if he is an American too - blush." - Pearl Buck
Διαμαντάκι ξετρύπωσες. Φαντάζομαι πως κάποιος, κάπου, θα το έχει ήδη χαρακτηρίσει κάτι σαν "Maus των Ιαπώνων". Επίσης, το ότι είναι βέρα Αμερικανίδα φαίνεται και από την απουσία της manga αισθητικής στα έργα της. Εύγε λοιπόν στην... γιαγιά Ιγιόκου της Ένατης Τέχνης!
ΑπάντησηΔιαγραφήHello doctor ! "Maus των Ιαπώνων" ε ? Καλός ο παραλληλισμός, αν και λίγο άδικος για τα αμερικανάκια. Αυτοί μόνο τους στιβάξανε σαν τα βόδια, δεν τους... αερίσανε. Βεβαίως, ήταν δικοί τους, αμερικανοί πολίτες, οπότε παίρνουν λίγα πόιντς για το αυτογκόλ.
Διαγραφή