Leviathan

Ο βασιλιάς του βυθού σε ένα εκπληκτικό,
σιωπηλό graphic novel

Ο Jens Harder είναι ένας γερμανός κομίστας και εικονογράφος με πολύ χαρακτηριστικό και όμορφο καλλιτεχνικό στύλ και πολύ ιδιαίτερη θεματολογία στις δουλειές του. Τον ενδιαφέρει η ιστορία, η φιλοσοφία αλλά και η ζωολογία (κυρίως η προϊστορική και η μυθολογική), και μάλιστα έχει βρεί μία πολύ έξυπνη και λειτουργική "φόρμουλα" για να συνδυάζει όλα του τα ενδιαφέροντα στις σελίδες των comics του. Η δουλειά που τον έκανε γνωστό παγκοσμίως ήταν το εξαιρετικό Alpha Directions (2009), στους κύκλους των ευρωπαϊκών comics όμως το ταλέντο του ήταν ήδη αναγνωρισμένο πολλά χρόνια πρίν, από το επίσης εξαιρετικό Leviathan.

Η σιωπηλή, επιβλητική, υπέροχη ιστορία του για το γιγαντιαίο μυθικό τέρας των ωκεανών κυκλοφόρησε το 2003 από τη γαλλική εταιρεία Éditions de l'An 2 σε μία ασπρόμαυρη έκδοση με σχόλια σε 4 γλώσσες (αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά, γερμανικά), και αργότερα από την ίδια εταιρεία σε ένα πανέμορφο άσπρο-μαύρο-μπλέ φορμά.

Το Leviathan δεν έχει σαφή υπόθεση ή γενικά αφηγηματική δομή - είναι απλά ένα ταξίδι στην ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού, ειδωμένο μέσα από τα μάτια του φοβερότερου τέρατος της βιβλικής μυθολογίας. Το πρώτο κεφάλαιο, που ονομάζεται “Leviathanology,” είναι μία συλλογή αποσπασμάτων από πηγές όπως ο John Milton, ο Thomas Hobbes και το βιβλίο του Ιώβ από την Παλαιά Διαθήκη, που δίνουν πληροφορίες για την ιστορία του Leviathan, και αναγάγουν το θηρίο σε μία υπερφυσική, μυστικιστική δύναμη θεϊκής προέλευσης. Κάθε επόμενο κεφάλαιο ξεκινάει με ένα απόσπασμα από άλλα βιβλία που ενέπνευσαν τον Harder, όπως π.χ το Moby Dick του Melville (λογικό), με τις κυρίως σελίδες να καλύπτονται από υπέροχες θαλασσογραφίες που απεικονίζουν την τεράστια φάλαινα να παρευρίσκεται σε ορισμένα από τα σημαντικότερα γεγονότα της ανθρώπινης ιστορίας. Από την κιβωτό του Νώε και τους Βίκινγκς μέχρι τη βύθιση του Τιτανικού και τα σύγχρονα ατομικά υποβρύχια, το τέρας του βυθού είναι πάντα παρόν και, δικαιολογώντας απόλυτα τον τίτλο του, συνήθως σπέρνει τον όλεθρο.

Ιδιαίτερη μνεία αξίζουν οι πρώτες εικονογραφημένες σελίδες του βιβλίου (π.χ η κάτω αριστερά), στις οποίες παρελαύνει όλη η θαλάσσια τροφική αλυσίδα, με το μικρότερο ψάρι να καταβροχθίζεται διαδοχικά από όλο και μεγαλύτερα, καταλήγοντας φυσικά στο μεγαλύτερο πλάσμα των ωκεανών, το βασιλιά Leviathan. Ένα ακόμη σημείο που μου έκανε μεγάλη εντύπωση είναι όταν το τέρας συναντάει μπροστά του κάθε λογής φανταστικό και υπαρκτό πλάσμα της ιστορίας του κόσμου, και φυσικά πάλι τα καταβροχθίζει όλα, δημιουργώντας έτσι μια μίνι-αλληγορία για τον αδηφάγο χρόνο και την εφημερότητα των πάντων.

Η καλλιτεχνική δουλειά του Jens Harder είναι εξαιρετική, και αυτή η αντικατάσταση των γκρίζων τόνων της 1ης έκδοσης με τους βαθυγάλαζους της 2ης νομίζω οτι ταιριάζει απόλυτα σε μία θαλασσινή ιστορία, προσδίδοντας μάλιστα μία εξωπραγματική αύρα στις υπέροχες εικονογραφήσεις. Οι έντονες μαύρες γραμμές που χρησιμοποιεί ο καλλιτέχνης αποδίδουν τέλεια την κίνηση των αντικειμένων μέσα στο υγρό στοιχείο, και έρχονται σε μία πολύ όμορφη αντίθεση με τις πιο ντελικάτες λευκές.

O γερμανός δημιουργός χρησιμοποιεί την έννοια του χρόνου πολύ ελεύθερα, συχνά πηδώντας αιώνες ιστορίας από το ένα panel στο άλλο, όπως π.χ στην κάτω αριστερή εικόνα, όπου η γιγαντιαία φάλαινα καταδύεται, με ένα drakkar των vikings να την παρακολουθεί στην επιφάνεια, ενώ στο βυθό έρχεται αντιμέτωπη με ένα σύγχρονο πολεμικό υποβρύχιο, το οποίο φυσικά καταστρέφει. Τα πάντα σε αυτό το graphic novel είναι μη γραμμικά και ελεύθερα, κάτι που το καθιστά ένα πολύ γοητευτικό μέσα στην αναρχία του "ανάγνωσμα". Φυσικά, η τόση ελευθερία μάλλον δεν αρέσει σε όλους, και αναφέρομαι σε αρκετές κριτικές που διάβασα (όλες αμερικάνικες) που, ενώ παραδέχονταν την αξία της εικονογράφησης, δυσανασχετούσαν έντονα με την έλλειψη πλοκής και συνοχής του σεναρίου. Πραγματικά δεν καταλαβαίνω τη στενομυαλιά κάποιων, οι οποίοι μάλιστα μέσω της θέσης τους έχουν τη δύναμη να επηρρεάζουν τη γνώμη του κοινού. Κρίμα (για αυτούς) κι άδικο (για τον καλλιτέχνη) ! Προσωπικά τη βρήκα πολύ ενδιαφέρουσα αυτή την έλλειψη.